    |
 |
| Số liệu do Cục Quản lý giá - Bộ Tài chính và Hội Thẩm định giá Việt Nam tập hợp. |
Nhiều vụ án tham nhũng có sự “giúp sức” của thẩm định giá
Những năm gần đây, các vụ án về vi phạm quy định quản lý đầu tư công, gây thất thoát, lãng phí tài sản Nhà nước được điều tra làm rõ. Trong nhiều vụ án, liên quan đến các công ty thẩm định giá do thẩm định viên đã thẩm định tài sản theo “đơn đặt hàng”. Điển hình, trong vụ án “Vi phạm các quy định về quản lý đầu tư công gây hậu quả nghiêm trọng”, “Đưa hối lộ”, “Nhận hối lộ” liên quan 2 cựu Bộ trưởng và 12 đồng phạm trong vụ án Mobifone mua 95% cổ phần Công ty cổ phần Nghe nhìn Toàn Cầu (AVG). Vi phạm liên quan đến thất thoát số tiền trên 8 nghìn tỉ đồng có sự “giúp sức” của công ty thẩm định giá và thẩm định viên.
Theo nội dung vụ án, giá trị tài sản của AVG đến ngày 31/3/2015 là 3.103 tỉ đồng, nợ phải trả là 1.133 tỉ đồng, giá trị tài sản ròng là 1.970 tỉ đồng. Tuy nhiên, Mobifone và AVG đã ký thỏa thuận chuyển nhượng 344.660.000 cổ phần AVG với tổng giá trị giao dịch là hơn 8.889 tỉ đồng. Mobifone đã thanh toán 95% giá trị chuyển nhượng là 8.445 tỉ đồng. Tổng giá trị thiệt hại là hơn 6.590 tỉ đồng.
Cụ thể, Mobifone và Công ty TNHH Đầu tư và thẩm định giá AMAX (AMAX) ký hợp đồng dịch vụ định giá và thẩm định giá AVG. AMAX định giá AVG là 16.565 tỉ đồng. Mobifone đã sử dụng kết quả này của AMAX để đàm phán mua 95% cổ phần AVG. Cơ quan chức năng xác định, kết quả định giá của các công ty trên đều không có cơ sở, vi phạm nghiêm trọng các tiêu chuẩn thẩm định giá của Việt Nam. Tại Cơ quan điều tra, Võ Văn Mạnh, Giám đốc Công ty AMAX thừa nhận, sau khi ký hợp đồng thẩm định giá trị doanh nghiệp AVG, Mạnh đã tính giá trị AVG theo Mobifone định hướng, không thẩm định kế hoạch kinh doanh.
Theo nhiều chuyên gia, “thổi giá” cao hoặc hạ thấp giá trị tài sản một cách bất thường là thủ thuật thường được các công ty thẩm định giá áp dụng. Những mánh khoé cùng hàng loạt sai phạm đã bị phanh phui trong thời gian gần đây, nhiều chủ doanh nghiệp phải chịu các hình thức kỷ luật, thậm chí vướng vòng lao lý khi vụ việc vỡ lở. Gần đây, vụ án gây bức xúc trong dư luận là bê bối tại Trung tâm kiểm soát bệnh tật (CDC) Hà Nội liên quan đến các gói thầu mua sắm thiết bị y tế trong phòng, chống dịch COVID-19.
Cụ thể, CDC Hà Nội đã thông đồng, móc ngoặc với bên trúng thầu nâng khống giá mua vào hệ thống máy xét nghiệm Realtime PCR tự động phát hiện COVID-19 của hãng Qiagen (Đức) với giá trên 7 tỉ đồng. Trong khi giá nhập máy về Việt Nam chỉ khoảng 2,3 tỉ đồng, tức chênh lệch với giá thực gấp 3 lần. CDC Hà Nội đã căn cứ vào mức giá đề xuất của Công ty cổ phần Định giá và bán đấu giá tài sản Nhân Thành để mua hệ thống Realtime PCR với giá trên 7 tỉ đồng.
Trong vụ nâng khống giá thiết bị robot Rosa của 8 bị can trong vụ án “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ” xảy ra tại Bệnh viện Bạch Mai, Phạm Đức Tuấn, Chủ tịch HĐQT, Giám đốc Công ty cổ phần Công nghệ y tế BMS (BMS), giữ vai trò chính, chủ mưu. Để hợp thức thủ tục thẩm định giá, Tuấn liên hệ với Trần Lê Hoàng, thẩm định viên Công ty Thẩm định giá và Dịch vụ tài chính Hà Nội (VFS), để thỏa thuận việc cấp chứng thư thẩm định robot Rosa giá 39 tỉ đồng và robot Mako giá 44 tỉ đồng, trong khi giá máy chỉ khoảng 7 tỉ đồng. Công ty VFS phát hành Chứng thư thẩm định xác định giá robot Rosa 39 tỉ đồng, trong khi thời điểm này BMS chưa mở tờ khai và hồ sơ nhập khẩu.
Rõ ràng, hành vi thẩm định giá, ban hành chứng thư thẩm định giá với mức giá theo yêu cầu, mong muốn của khách hàng, thậm chí gian dối, câu kết với khách hàng làm sai lệch hồ sơ để “thổi giá” cao hơn nhiều so với giá trị thực, đã tiếp tay cho mưu đồ của khách hàng thẩm định giá, lừa đảo chiếm đoạt tài sản.
|
 |
| Các bị cáo tại phiên tòa xét xử vụ Mobifone mua AVG, vụ CDC Hà Nội có liên quan đến thẩm định giá. |
Phát triển “nóng” doanh nghiệp thẩm định giá
Theo Bộ Tài chính, thời gian qua, thị trường doanh nghiệp thẩm định giá phát triển về số lượng nhưng không đi kèm với chất lượng, tốn kém chi phí và khó khăn trong công tác quản lý nhà nước. Đến thời điểm đầu năm 2021, cả nước có 411 doanh nghiệp đã được cấp Giấy chứng nhận; trong đó, có 346 doanh nghiệp đủ điều kiện kinh doanh dịch vụ thẩm định giá đang hoạt động. Bộ Tài chính cũng đã cấp 2.352 thẻ thẩm định viên về giá, trong đó có 1.723 thẩm định viên đã đăng ký hành nghề tại các doanh nghiệp thẩm định giá.
Mặt khác, sự phát triển “nóng” cũng dẫn đến việc một số doanh nghiệp thẩm định giá, cũng như các thẩm định viên hành nghề thiếu kinh nghiệm, chưa chủ động cập nhật, bồi dưỡng kiến thức chuyên môn dẫn đến những sai phạm về chuyên môn nghiệp vụ. Vẫn còn nhiều doanh nghiệp thẩm định giá có điểm đánh giá chất lượng thấp.
Từ khi Nghị định số 109/2013/NĐ-CP ngày 24/9/2013 quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý giá, phí, lệ phí, hóa đơn, trong đó có mảng thẩm định giá, Nghị định số 49/2016/NĐ-CP ngày 27/5/2016 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 109/2013/NĐ-CP và hệ thống các Tiêu chuẩn thẩm định giá Việt Nam được ban hành, Bộ Tài chính đã tăng cường công tác kiểm tra doanh nghiệp, kiểm tra đột xuất hoặc đưa vào danh sách kiểm tra trong năm kế tiếp với các doanh nghiệp có dấu hiệu vi phạm.
Đến nay, Bộ Tài chính đã ban hành quyết định thu hồi Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh dịch vụ thẩm định giá đối với tổng cộng 65 doanh nghiệp. Đồng thời, tiến hành đình chỉ kinh doanh dịch vụ thẩm định giá đối với 26 lượt doanh nghiệp.
Hướng hoàn thiện chính sách
Bộ Tài chính cho rằng, với mục tiêu yêu cầu đặt ra trong giai đoạn này, các điều kiện trên được đánh giá là quá “mở” trong khi thẩm định giá là ngành nghề đòi hỏi tính chuyên môn cao. Vì vậy, Luật hiện hành không còn phù hợp với giai đoạn phát triển theo hướng nâng cao chất lượng của nghề thẩm định giá.
Cụ thể, theo quy định hiện hành tại Điều 39 về cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh dịch vụ thẩm định giá; Điều 41 chi nhánh doanh nghiệp thẩm định giá thuộc Luật Giá 2012, doanh nghiệp thẩm định giá có tối thiểu 3 thẩm định viên, chi nhánh của doanh nghiệp thẩm định giá có tối thiểu 2 thẩm định viên để kinh doanh dịch vụ thẩm định giá. Nhiều thẩm định viên mới được cấp thẻ thẩm định viên, chưa am hiểu về thị trường, thiếu các kiến thức hành nghề đã thành lập doanh nghiệp thẩm định giá, sau đó thu hút khách hàng bằng cách hạ giá dịch vụ dẫn đến chất lượng dịch vụ bị suy giảm.
Đáng chú ý, Luật Giá cũng chưa có các quy định cụ thể về kinh nghiệm hành nghề của người đại diện theo pháp luật, giám đốc hoặc tổng giám đốc của doanh nghiệp thẩm định giá.
Để tạm thời khắc phục, Nghị định số 12/2021/NĐ-CP ngày 24/2/2021 của Chính phủ đã bổ sung điều kiện kinh nghiệm hành nghề của người đại diện theo pháp luật, giám đốc hoặc tổng giám đốc của doanh nghiệp thẩm định giá. Để tránh xảy ra, lặp lại các sai phạm tương tự, đề nghị các đơn vị cần tổ chức cho các thẩm định viên thường xuyên tự nghiên cứu để hiểu, nắm chắc các quy định của pháp luật và tuân thủ pháp luật khi hành nghề, ngăn ngừa rủi ro trong hoạt động cung ứng dịch vụ thẩm định giá. Ngoài ra, việc quy định mô hình doanh nghiệp thẩm định giá là công ty cổ phần sẽ không phù hợp.
Theo phân tích của Bộ Tài chính, việc rà soát bảo đảm tính khách quan trong quá trình thẩm định giá, hạn chế các lợi ích liên quan giữa doanh nghiệp thẩm định giá và khách hàng thẩm định giá là khó khả thi trong trường hợp các công ty cổ phần trở thành công ty đại chúng. Nhất là đối với loại hình cung cấp dịch vụ có tính chuyên môn sâu, thì yêu cầu về chất lượng luôn gắn với con người thực hiện, vấn đề vốn đầu tư và kinh phí duy trì hoạt động không nhiều.
Để khắc phục những tồn tại, hạn chế, bất cập sau hơn 7 năm thực hiện Luật Giá số 11/2012/QH13, Bộ Tài chính đang nghiên cứu đề xuất sửa đổi Luật Giá, trong đó có quy định về thẩm định giá.