Ngày mai 19/12, Đà Nẵng và Thừa Thiên - Huế sẽ tổ chức lễ khởi công Dự án bảo tồn, tu bổ, phục hồi và phát huy giá trị di tích Hải Vân Quan.
Di tích Hải Vân Quan được xây dựng vào năm 1826 trên đỉnh đèo Hải Vân (còn gọi là Ải Vân, Ngãi Lãnh, Ải Vân Sơn, Ải Lĩnh…), ở độ cao 490m so với mặt nước biển. Di tích thuộc cả hai địa phận thị trấn Lăng Cô (huyện Phú Lộc, tỉnh Thừa Thiên - Huế) và phường Hòa Hiệp Bắc (quận Liên Chiểu, TP Đà Nẵng), cách trung tâm TP Huế khoảng 90km về phía nam, cách trung tâm TP Đà Nẵng khoảng 28km về phía bắc.
Nhằm bảo tồn và phát huy giá trị di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia, góp phần phục vụ phát triển kinh tế xã hội của tỉnh Thừa Thiên - Huế và TP Đà Nẵng, được sự thống nhất của lãnh đạo hai tỉnh Thừa Thiên Huế và TP Đà Nẵng, Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế phối hợp Sở Văn hoá và Thể thao TP Đà Nẵng tổ chức lễ khởi công Dự án bảo tồn tu bổ, phục hồi và phát huy giá trị di tích Hải Vân Quan.
    |
 |
| Đà Nẵng và Thừa Thiên - Huế sẽ tổ chức lễ khởi công Dự án bảo tồn, tu bổ, phục hồi và phát huy giá trị di tích Hải Vân Quan. (ảnh: LT) |
Dự án có tổng vốn đầu tư hơn 42 tỉ đồng từ nguồn ngân sách TP Đà Nẵng là 50% và ngân sách tỉnh Thừa Thiên - Huế là 50% trên tổng mức đầu tư. Chủ đầu tư dự án là Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế và Sở Văn hóa và Thể thao Đà Nẵng là đơn vị đại diện phía Đà Nẵng phối hợp điều hành thực hiện dự án. Địa điểm xây dựng dự án thuộc đỉnh đèo Hải Vân, giữa thị trấn Lăng Cô (huyện Phú Lộc, tỉnh Thừa Thiên - Huế) và phường Hòa Hiệp Bắc (quận Liên Chiểu, TP Đà Nẵng).
Theo phương án xây dựng, tại Hải Vân Quan và Thiên Hạ Đệ Nhất Hùng Quan sẽ được tháo dỡ toàn bộ các lô cốt phía trên Hải Vân Quan và Thiên Hạ Đệ Nhất Hùng Quan đến nền gốc tích thời Nguyễn. Đồng thời tu bổ Hải Vân quan, Thiên Hạ Đệ Nhất Hùng Quan theo các dấu tích nguyên gốc.
Dự án sẽ phục hồi nhiều hạng mục di tích như tường thành nhà Nguyễn bằng đá núi theo dấu vết khảo cổ học, dấu vết trên tường bên hông Hải Vân quan và Thiên Hạ Đệ Nhất Hùng Quan. Phục hồi các chòi quan sát, nhà Trú Sở, nhà Vũ Khố 3 gian theo dấu tích khảo cổ và ảnh tư liệu.
Di tích Hải Vân Quan từng là một đồn lũy quân sự trấn thủ tại đỉnh đèo Hải Vân ngay ranh giới giữa hai tỉnh Thừa Thiên Huế và TP Đà Nẵng. Hải Vân Quan được xây dựng ở một vị trí hết sức đắc địa, hiểm trở cheo leo, là nơi xung yếu nhất được mệnh danh là “yết hầu” của Kinh đô Huế. Thành lũy này án ngữ trên con đường lưu thông từ Kinh đô Huế đến xứ Quảng Nam và ngược lại. Với địa thế như vậy, nơi đây được xác định là một căn cứ quân sự vững chắc có thể kiểm soát toàn bộ sự lưu thông giữa hai xứ, một thành lũy quân sự có thể chống cự số lượng quân địch gấp nhiều lần và với độ cao gần 500m so với mặt biển cũng có thể quan sát rất rộng về các phía, đặc biệt là toàn bộ vịnh Đà Nẵng. Với cái nhìn chiến lược, triều đình nhà Nguyễn đã dựa vào địa thế tự nhiên để xây dựng một thành lũy đặc thù, phát huy cao nhất tính năng quân sự.
Trong giai đoạn 1945 - 1975, nhiều hạng mục công trình quân sự được xây dựng thêm ở đây như một số vọng gác, lô cốt, nhằm trấn giữ con đường huyết mạch này... Đặc biệt, trên đỉnh của 2 cổng Hải Vân Quan và Thiên Hạ Đệ Nhất Hùng Quan còn xây thêm những hệ thống pháo đài để quan sát và đặt súng ống. Ngày nay, nhiều công trình là dấu tích của các cuộc chiến tranh vẫn còn hiện diện là những đơn nguyên kiến trúc cần xem xét khi tiến hành công tác tu bổ.
Di tích Hải Vân Quan đã được Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch xếp hạng Di tích Quốc gia vào ngày 14/4/2017.