Theo truyền thống, lễ hội Chùa Hương Tích (Can Lộc - Hà Tĩnh) được bắt đầu từ sau tết Nguyên đán kéo dài cho đến hết tháng 3 âm lịch. Hội chính vào ngày 18/2 âm lịch.
Năm nay, ngày khai hội cũng đã được ấn định vào sáng nay (27/1 tức mùng 6 tháng Giêng), nhưng do trời mưa rét, nên đã được hoãn đến ngày 29/1.
    |
 |
Đông đảo du khách đội mưa lên Chùa ngày khai hội
|
Ông Võ Thành Chung - Trưởng ban Quản lý Khu du lịch chùa Hương Tích - cho biết, công tác chuẩn bị cho lễ khai hội chùa Hương Tích đã đầy đủ, nhưng vì trời mưa nên theo chỉ đạo của lãnh đạo UBND tỉnh Hà Tĩnh, lễ khai hội đã hoãn và sẽ tổ chức vào ngày 29/1 tới đây.
Dẫu hoãn, nhưng trong ngày khai hội, đã có hàng ngàn du khách hành hương lễ chùa, du xuân đầu năm tại đây.
|
 |
Những ngày đầu năm mới rất đông du khách hành hương lên Chùa.
|
Theo ông Chung, nếu tính từ dịp Tết Nguyên đán Quý Mão đến nay, đã có khoảng 4 vạn du khách du xuân, hành hương về chùa Hương Tích, tăng khoảng 30% so với cùng kỳ năm 2021.
Chùa Hương Tích (Hương Tích Cổ Tự) được mệnh danh là “Hoan Châu đệ nhất danh lam” - ngôi chùa đẹp nhất vùng Hoan Châu (Xứ Nghệ) và là một trong 21 thắng cảnh của nước Nam xưa.
|
 |
Toàn cảnh Chùa Hương trên đỉnh núi.
|
Chùa tọa lạc trên một trong những đỉnh núi đẹp nhất của dãy Hồng Lĩnh, nằm ở độ cao 650m so với mặt nước biển, Tương truyền, chùa được xây dựng vào thời nhà Trần (thế kỷ XIII). La Sơn Phu Tử Nguyễn Thiếp từng nhắc đến lịch sử hình thành của chùa qua 2 câu thơ “Hương Tích Trần Triều Tự/ Hồng Sơn đệ nhất phong” (Hương Tích ngôi chùa đời Trần/ Dựng trên ngọn núi đẹp nhất Ngàn Hống).
Chùa Hương Tích ngoài cảnh đẹp nên thơ, đắm say lòng người, còn là cõi Phật linh thiêng gắn liền với câu chuyện công chúa Diệu Thiện tu hành đắc đạo, hóa Phật, cứu độ chúng sinh.
Truyền thuyết kể lại rằng: “Khoảng 500 năm trước Công Nguyên, vua Trang Vương nước Sở sinh hạ được ba người con gái. Khi trưởng thành, hai chị theo ý vua cha lấy chồng làm quan trong triều. Đến lượt công chúa út Diệu Thiện, vua ép gả cho viên quan võ, là một kẻ độc ác, hung tàn. Nàng phẫn chí và tìm đến cửa phật tu hành, viên quan võ đã phóng hỏa đốt chùa nhưng Diệu Thiện và các tăng ni được Phật che chở và cứu thoát.
Đi dọc về hướng nam, Diệu Thiện dừng chân ở động Hương Tích, núi Thíu Lĩnh (tức Hồng Lĩnh) đất Việt Thường dựng am tu hành và nổi tiếng là vị sư cô từ bi bác ái.
Giữa lúc đó, Sở Trang Vương lâm trọng bệnh, thầy thuốc khuyên phải có tròng mắt và bàn tay của một người con gái tự nguyện hiến dâng mới cứu được. Khi nghe chuyện, Diệu Thiện đã rủ lòng từ bi hỉ xả cứu vớt chúng sinh, móc mắt và cắt bàn tay của mình đưa cho sứ giả về cứu cha.
|
 |
Dưới chân núi là đập nhà Đường.
|
Trang Vương khỏi bệnh, sai người đến trả ơn mới biết đó là con gái mình. Đức Phật cảm động về tấm lòng của Diệu Thiện nên đã hóa phép cho mắt nàng sáng lại, tay mọc lại như cũ. Diệu Thiện đã tu hành đắc đạo và hóa thành Phật Quan Âm ngàn mắt ngàn tay”.
Ở chính nơi nàng đã tu hành và hóa Phật, nhân dân xây dựng lên thành ngôi chùa Hương Tích ngày nay.
Cảnh trí và kiến trúc chùa Hương Tích từng được ghi lại ở thế kỷ XVII-XIX không còn nguyên vẹn như xưa vì ở đây đã nhiều lần bị hỏa hoạn.
Năm Ất Dậu (1885), sau một trận hỏa hoạn lớn, hầu hết các công trình kiến trúc và hiện vật trong chùa đã bị cháy thành tro. Đến năm Tân Sửu (1901), Tổng đốc An Tĩnh là Đào Tấn đứng ra kêu gọi nhân dân xây dựng lại chùa. Năm 2003, chùa tiếp tục được trùng tu, xây dựng lại trên nền cũ cao và vững chãi hơn.
Quần thể di tích chùa Hương Tích bao gồm nhiều hạng mục như: hồ Nhà Đường, Miếu Cô, động Tiên nữ, suối Tiên tắm, khe Quỷ khóc, chùa Thượng, Am Quan Âm, Am Bát Cảnh…
|
 |
Bãi giữ xe cho du khách hành hương lễ Phật.
|
Từ dưới chân núi lên tới chùa chính có khoảng cách gần 3km, du khách có thể đi bộ ven triền núi đến miếu Linh Sơn và tiếp tục đi bộ lên chùa chính hoặc đi thuyền trên hồ Nhà Đường khoảng 1,5km tới miếu Cô thì dừng lễ trình trước khi lên chùa. Miếu Cô là nơi công chúa Diệu Thiện đã từng qua đây, nàng thấy những tảng đá bằng phẳng nên ngồi nghỉ chân để thưởng ngoạn cảnh sắc. Người đời sau đã lập miếu để thờ nàng.
Bên cạnh miếu có dòng suối tên là Hương Tuyền, nước trong xanh bốn mùa. Du khách lên chùa thường dừng chân ở đây nghỉ ngơi, rửa tay bên dòng suối để trút bỏ bụi trần trước khi hành lễ.
Từ Miếu Cô đến chùa dài khoảng 900m, du khách có thể tiếp tục đi bộ hoặc có thể đi cáp treo để lên chùa. Tuyến cáp treo bắt đầu từ Ga Miếu Cô và kết thúc tại Ga Hương Tích với thời gian di chuyển mất khoảng 4 phút.
Khu vực chính của chùa chính là chùa Thượng hay còn gọi là Tam Bảo - Tiền Đường. Cũng như các điện thờ khác của quần thể Hương Tích tự, chùa Thượng đầu tiên được xây dựng trên nền Trang Vương cũ nhưng do nhiều lần bị hỏa hoạn nên chùa đã được dời xuống đặt tại lưng chừng ngọn Hương Tích (vị trí hiện nay).
Chùa được xây dựng theo hướng Bắc - Nam gồm 2 gian. Gian phía trong để thờ Phật, gồm các tượng Phật bằng gỗ. Gian ngoài để những đồ tế khí và là nơi các thầy lễ bái và tụng kinh niệm Phật. Trong Tam Bảo có 54 pho tượng bằng gỗ quý, được tác tạo từ thời Trần - Lê - Nguyễn, các lớp tượng được trình bày có hàng, có thứ và có nhiều bức hoành phi câu đối.
Phía sau chùa đi lên khoảng 28 bậc đá là đến động Hương Tích còn gọi là Am Quan Âm, Am Phật Bà. Toàn bộ còn nguyên sơ theo kết cấu cũ. Phía trong động đá hang sâu có tượng phật bà Quan Thế Âm ngồi tọa trên ngự sen và một số tượng mẹ bế con cầm cành liễu… Nhân dân xem Am Phật Bà là nơi thiêng liêng và chính tại nơi này công chúa Diệu Thiện đã tu hành hóa phật.
Cách chùa 500m, trên nền Trang Vương cũ là Chùa Hương Tích Thượng được xây dựng và hoàn thành vào năm 2016. Hai bên đường lên chùa là vô số tảng đá lớn nằm xen lẫn giữa những cây cổ thụ vươn ra tỏa bóng xuống các mái chùa, tạo nên sự cổ kính và linh thiêng. Nằm ở vị trí cao nhất của danh thắng chùa Hương Tích được xây dựng cùng với chùa Hương Tích Thượng là Bảo tháp 13 tầng, đứng từ vị trí này có thể nhìn bao quát được toàn cảnh huyện Can Lộc.
Lễ hội chùa Hương Tích được bắt đầu từ sau tết Nguyên Đán kéo dài cho đến hết tháng 3 âm lịch. Hội chính được tổ chức vào ngày 18/02 âm lịch hàng năm, là ngày công chúa Diệu Thiện hóa Phật.
Năm 2022, Chùa Hương Tích đón 90 nghìn lượt khách, chủ yếu là khách từ các tỉnh phía Bắc như Hà Nội, Hải Phòng, Thái Bình, Thanh Hóa, Nghệ An…Lượng khách tập trung về Chùa Hương dâng lễ vãn cảnh đông nhất là vào dịp đầu năm mới.