(BVPL) - Theo kết quả của báo cáo nghiên cứu “Thực trạng đảm bảo quyền tiếp cận đất đai của phụ nữ sau ly hôn” do Văn phòng liên minh đất đai (LANDA) công bố thì bạo lực gia đình và tâm lý cam chịu của phụ nữ trước những bất công trong hôn nhân và sau khi ly hôn được nói đến nhiều, trong đó có vấn đề sau ly hôn, nhiều phụ nữ phải đối mặt với cuộc sống không nhà cửa, không tài sản.
 


Căn nhà không thể chia đôi

Theo nghiên cứu được LANDA và các tổ chức thành viên tiến hành thực hiện từ tháng 7- 8/2015 tại tỉnh Quảng Ngãi và Long An, với 143 phụ nữ sau ly hôn tham gia khảo sát cho thấy, sau ly hôn, phụ nữ không có chỗ ở ổn định, phải về sống với cha mẹ đẻ, ở nhờ nhà người thân hoặc đi làm thuê biệt xứ. Khảo sát còn cho thấy, hiện tỷ lệ phụ nữ đứng tên chủ quyền đất ở và các loại đất khác thấp hơn so với nam giới, ở nông thôn thấp hơn ở đô thị.

Tỷ lệ hộ gia đình ở đô thị thực hiện việc đưa tên cả hai vợ chồng vào Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (GCNQSDĐ) cao hơn hẳn địa bàn nông thôn. Và dù nguồn gốc tài sản thường là bên vợ hay bên chồng thì người đứng tên trên giấy tờ thường là người chồng. Đối với những phụ nữ ở nông thôn, họ thường làm ruộng là chính nên họ ít quan tâm hiểu về thủ tục đất đai, giấy tờ... Do vậy mà người chồng thường hay đứng tên GCNQSDĐ.

Có một đặc điểm quan trọng khiến những phụ nữ nông thôn khi ra đi không thể đòi được phần trong căn nhà họ đã cùng tạo dựng: họ xây nhà trên đất của cha mẹ chồng, hoặc sống quần tụ trong cộng đồng họ mạc nhà chồng. Với bối cảnh như vậy, tòa thường sẽ xử cho người chồng được giữ căn nhà và trả tiền cho người vợ để người vợ ra đi...

Ông Phạm Hải Bình, Trưởng nhóm nghiên cứu cho biết: “Trong tình trạng đó, việc để các cặp vợ chồng tự thỏa thuận về tài sản trong ly hôn làm tăng những bất lợi thuộc về phía phụ nữ, khiến họ mất đi các cơ hội được tòa án và các bên xác minh, kiểm kê và chia cho họ phần tài sản chính đáng của mình, trong đó có nhà ở và đất sản xuất, đẩy họ ra khỏi cộng đồng và phải đối mặt với nhiều rủi ro trong cuộc sống tiếp theo”. Để bảo đảm quyền tài sản nhà và đất cho phụ nữ sau ly hôn, trên thực tế, LANDA đề xuất các cơ quan có thẩm quyền cần nghiên cứu, bổ sung các quy định đặc thù có liên quan đến việc bảo vệ các quyền, lợi ích hợp pháp của phụ nữ trong tố tụng nói chung và trong thi hành án dân sự nói riêng.

Đảm bảo quyền tài sản nhà và đất cho phụ nữ sau ly hôn

Theo khảo sát của nhóm nghiên cứu, tỷ lệ người đứng tên trên GCNQSDĐ: 44% là chồng, 22% là hai vợ chồng. Một số chuyên gia cho rằng, luật đã quy định hai vợ chồng đứng tên trên GCNQSDĐ hay nhà và nếu chỉ có một người đứng tên thì các giao dịch trên thực tế đều có chữ ký của người còn lại. Tuy nhiên, tình trạng đứng tên một bên trên giấy tờ cũng như giao dịch về đất, nhà vẫn phổ biến, nhất là ở các vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa đã dẫn đến sự bất bình đẳng về quyền tiếp cận đất đai của phụ nữ so với nam giới. Hệ quả là người phụ nữ dễ mất quyền với đất đai trong mọi trường hợp, nhất là khi vợ chồng ly hôn hoặc góa bụa. Đấy là chưa kể đến khó khăn của phụ nữ trong trường hợp cần vay vốn tín dụng của Nhà nước khi chồng ốm đau hay được quyền chủ động trồng cây gì, gieo hạt gì đạt năng suất cao...

Nguyên nhân chính khiến phụ nữ rơi vào tình huống dễ bị tổn thương là sự lệ thuộc, trong đó sự lệ thuộc về kinh tế, quyền tài sản được nhắc đến như là một trong những nguyên nhân chính. Khi người phụ nữ lấy chồng, về gia đình chồng ở, đóng góp nhiều công sức xây dựng chung; nhưng khi mục đích hôn nhân không đạt được, người phụ nữ bắt buộc phải đứng trước lựa chọn: hoặc bế con đi tay trắng, hoặc tiếp tục ở lại trong cuộc hôn nhân không hạnh phúc.

Quyền bình đẳng của phụ nữ đã được thể chế hóa trong Hiến pháp từ năm 1945, được chi tiết hóa trong các luật dân sự và các bộ luật liên quan đến tài sản khác nhau… Tuy nhiên, ở nhiều nơi, vì nhiều lý do: tập tục văn hóa, nhận thức hạn chế của chị em phụ nữ về quyền của mình, cũng như trách nhiệm thực thi của các Cơ quan quản lý liên quan đến vấn đề này chưa cao, dẫn tới tình trạng GCNQSDĐ không ghi cả tên vợ và tên chồng. Điều này dẫn tới việc thực hiện chính sách pháp luật không đầy đủ, tiếp tục đẩy phụ nữ vào trạng thái dễ tổn thương, cùng vô vàn hệ lụy khác dẫn tới vòng luẩn quẩn về hôn nhân và chất lượng sống không giải quyết được.

Để đảm bảo quyền tài sản nhà và đất cho phụ nữ sau ly hôn trên thực tế, LANDA đề xuất các cơ quan có thẩm quyền cần nghiên cứu, bổ sung các quy định đặc thù có liên quan đến việc bảo vệ các quyền, lợi ích hợp pháp của phụ nữ trong tố tụng nói chung và trong thi hành án dân sự nói riêng. Tòa án và các cơ quan Thi hành án cần áp dụng các nguyên tắc của Công ước CEDAW và Luật Bình đẳng giới trong điều tra, xét xử và thi hành án. Phụ nữ cần được tư vấn và hỗ trợ pháp lý trong giai đoạn tố tụng về quyền và lợi ích của họ. LANDA cũng kiến nghị tăng cường vai trò của Hội Phụ nữ trong việc hỗ trợ các phụ nữ ly hôn cũng như cần xây dựng quy chế phối hợp giữa cơ quan thi hành án với Hội Phụ nữ trong việc thi hành để đảm bảo quyền tiếp cận tài sản đất, nhà của phụ nữ sau ly hôn và đảm bảo quy chế phối hợp này được thực hiện trên thực tế.
 

Minh Triết

.