Đoàn công tác của Chính phủ đang làm rõ việc tại trường đại học Tôn Đức Thắng

Trường đại học là của toàn dân

Mở đầu phần trả lời, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đặt câu hỏi: Làm sao để tự chủ đại học? Chúng ta đã thực hiện tự chủ đại học, nhưng mới được một số bước và vẫn còn tiếp tục cả một quá trình. Vừa qua, tự chủ đại học bước đầu đã có những kết quả rất tốt. Tự chủ đại học có 5 điểm có nguyên tắc toàn cầu, song với Việt Nam và một số nước có hoàn cảnh tương tự, chúng ta quán triệt hiểu thông suốt, hiểu rồi sẽ luật hoá và thực hiện trong chỉ đạo điều hành.

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cho biết, Đại học không chỉ là nơi làm ra tri thức mà còn là nơi làm việc và sinh hoạt của tri thức có tầm nhận thức cao hơn mặt bằng chung của xã hội. Do đó, cả thế giới coi đại học phải xây dựng một mô hình quản trị tiên tiến, để từ đó lan toả ra toàn xã hội bằng tính dân chủ, sáng tạo và khoa học.

Thứ 2, đã tự chủ thì luôn gắn liền với trách nhiệm giải trình. Mọi hoạt động tự chủ đại học phải được thực hiện theo pháp luật và cả những quy chế công khai do toàn xã hội giám sát chi tiết. Thứ 3: Tự chủ đại học không có nghĩa là không còn nguồn đầu tư của Nhà nước. Ở tất cả các nước, các trường đại học tự chủ Nhà nước vẫn phải tiếp tục đầu tư, không chỉ để đặt hàng đào tạo hay cấp học bổng mà còn để xây dựng cơ sở vật chất.

Thứ 4, tự chủ đại học không có nghĩa là không có quản lý mà phải quản lý theo pháp luật, không chỉ pháp luật về giáo dục mà pháp luật nói chung. Thứ 5, tại tất cả các nước, cả Chính phủ, xã hội và nhà trường thực hiện và giám sát tự chủ, nhưng vẫn phải có cơ chế để đảm bảo các đối tượng như người nghèo, người khuyết tật hay các đối tượng đặc thù không bị giảm bớt cơ hội tiếp cận giáo dục đại học. Việc này chúng ta đang chú trọng hơn nhiều nước.

Thứ 6, không phải toàn thế giới, nhưng tại các nước có nền kinh tế chuyển đổi, trong đó có Việt Nam, thì vẫn có vấn đề mang tính nguyên tắc. Đó là khái niệm chủ sở hữu của đại học cũng thay đổi vì đóng góp vào trường đại học không chỉ là nguồn vốn, cơ sở vật chất, máy móc… mà còn là trí tuệ, học phí của người dân. Do vậy, về lâu dài, khái niệm chủ sở sở hữu không đơn thuần là của một cơ quan nào, một tổ chức nào… mà của toàn xã hội.

Chúng ta hết sức bình tĩnh và ủng hộ xu hướng tự chủ

Liên quan đến câu hỏi của đại biểu Minh Ánh: “Có nên bỏ Bộ chủ quản không?”, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cho biết, thực tế, nước ta hiện nay đã không còn Bộ chủ quản.

“Ví dụ Trường Văn hoá nghệ thuật của đại biểu thuộc UBND TP Hà Nội hay nói miệng là UBND TP Hà Nội là cơ quan chủ quản. Nhưng luật pháp hiện nay không còn khái niệm chủ quản mà chỉ còn khái niệm cơ quan quản lý và cơ quan chủ sở hữu. Quản lý có quản lý Nhà nước và quản lý các điều kiện khác. Cơ quan quản lý trực tiếp sẽ tiến tới chỉ quản lý cơ bản về công tác bán bộ.

Hiện nay, tự chủ đại học vẫn còn những vướng mắc, như liên quan đến việc thu tiền tài trợ, học phí và chi học phí vẫn coi như là nguồn ngân sách Nhà nước. Với cán bộ, có câu chuyện giữ chức vụ. Hay về mặt quản lý của Bộ GD-ĐT vẫn còn những câu chuyện mà dần dần chúng ta phải điều chỉnh.

Trước mắt, có 2 việc quan trọng để thực hiện tự chủ đại học đúng hướng và đúng quy định pháp luật. Thứ nhất, tất cả các trường đại học phải kiện toàn, thành lập mới Hội đồng trường theo đúng quy định, với tư cách là một cơ quan thực quyền chứ không phải Hội đồng chỉ mang tính hình thức. Tất cả các trường đều phải xây dựng quy chế điều hành, tổ chức, hoạt động nội bộ và tài chính nội bộ một cách chi tiết theo quy định của pháp luật và công khai toàn dân.

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam chia sẻ, đây là một quá trình trong cả tiến trình chuyển đổi, nên sẽ có nhiều điểm chưa được quy định rõ hay chưa có tiền lệ, nên khi xử lý, chúng ta hết sức bình tĩnh và ủng hộ xu hướng tự chủ.