Bế mạc Diễn đàn xây dựng pháp luật lần thứ Nhất

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cùng các đại biểu tham dự Diễn đàn. Đồng chí Nguyễn Huy Tiến, Viện trưởng VKSND tối cao (hàng đầu, thứ 8 từ phải qua) dự Diễn đàn. Ảnh: VPQH cung cấp.

Các ý kiến phát biểu trao đổi, thảo luận rất phong phú và sâu sắc

Tại Diễn đàn, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đã có bài phát biểu khai mạc mang tính tổng quát và định hướng nhiều nội dung rất quan trọng. Đồng chí Phó Thủ tướng Chính phủ đã có phát biểu về công tác xây dựng pháp luật và vai trò của Chính phủ cũng như đề xuất, kiến nghị những giải pháp rất thiết thực, có giá trị trong quá trình phối hợp hoàn thiện thể chế, pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong thời gian tới.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu khai mạc Diễn đàn. Ảnh: VPQH cung cấp.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu khai mạc Diễn đàn. Ảnh: VPQH cung cấp.

Các đại biểu tham dự Diễn đàn đã được xem video clip “Thể chế, pháp luật đi trước mở đường - Dấu ấn Quốc hội Khóa XV” và đã nghe Đồng chí Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp trình bày báo cáo tổng quan đề dẫn Diễn đàn. 

Tại diễn đàn, đã có tham luận và tham gia phát biểu của đại diện các cơ quan của Quốc hội, Ban Đảng, các Bộ, ngành trung ương, địa phương, các trường đại học và các chuyên gia. Các ý kiến phát biểu trao đổi, thảo luận rất phong phú và sâu sắc.

Các ý kiến tham luận và thảo luận tại Diễn đàn bám sát chủ trương, đường lối của Đảng về xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới, các mục tiêu chiến lược dài hạn của Đảng, Nhà nước, đặc biệt là tinh thần dự thảo Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, có sự nghiên cứu, tổng kết lý luận, thực tiễn sâu sắc, kỹ lưỡng.

Qua đó, đã góp phần làm sáng tỏ thêm nhiều vấn đề và những đổi mới trong hoạt động lập pháp của Quốc hội nhiệm kỳ khóa XV, kết quả đạt được, tồn tại, hạn chế, nguyên nhân, bài học kinh nghiệm, những yêu cầu và giải pháp tiếp tục đổi mới mạnh mẽ hoạt động lập pháp của Quốc hội trong thời gian tới, góp phần hoàn thiện thể chế và thi hành pháp luật, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới. 

Hoạt động lập pháp của Quốc hội khóa XV đã có sự đổi mới mạnh mẽ

Phát biểu bế mạc Diễn đàn, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, Phó Trưởng Ban Thường trực Ban Tổ chức Diễn đàn nêu rõ, các tham luận và thảo luận tại Diễn đàn thể hiện sự đồng thuận cao về nhiều nội dung, nhiều nhận định quan trọng, nổi bật là:

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định phát biểu bế mạc Diễn đàn. Ảnh: VPQH cung cấp.

Hoạt động lập pháp của Quốc hội nhiệm kỳ khóa XV đã có sự đổi mới mạnh mẽ về tư duy, quy trình xây dựng, chủ động, sáng tạo, tích cực, chuẩn bị từ sớm, từ xa, phát huy vai trò “đi trước một bước về thể chế”, phúc đáp kịp thời những tình huống mới của thực tiễn, những yêu cầu của cuộc sống.

Các chính sách được ban hành lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm, tích cực tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, góp phần giải phóng sức sản xuất, huy động, sử dụng hiệu quả nguồn lực cho sự nghiệp phát triển đất nước.

Đặc biệt, trong những kỳ họp gần đây, các dự án luật được Quốc hội thông qua bảo đảm ngắn gọn, rõ ràng, giao quyền chủ động, linh hoạt, tạo điều kiện thuận lợi cho Chính phủ trong quá trình tổ chức thực hiện điều hành; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, cải cách thủ tục hành chính. Những kết quả đó đã góp phần quan trọng vào những thành tựu toàn diện về phát triển KT-XH, quốc phòng, an ninh, đối ngoại của đất nước trong thời gian qua.

Các kết quả nổi bật

Hệ thống pháp luật của nước ta trong thời gian qua đã ngày càng được hoàn thiện, đạt được một số kết quả nổi bật:

Công tác xây dựng và hoàn thiện pháp luật có nhiều đổi mới, nhanh về tổ chức bộ máy các cơ quan nhà nước theo hướng tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, triển khai tổ chức mô hình chính quyền địa phương 2 cấp theo chủ trương của Đảng được triển khai nhanh, đồng bộ, có hệ thống, tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho việc hình thành mô hình chính quyền địa phương hai cấp, gắn với phân cấp, phân quyền mạnh, đồng bộ, tạo sự chủ động cho các cơ quan, tổ chức trong tổ chức thực hiện.

Các đại biểu tham dự Diễn đàn. Ảnh: VPQH cung cấp.

Công tác xây dựng, hoàn thiện pháp luật về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đã có nhiều đột phá quan trọng; các luật, nghị quyết được ban hành đã kịp thời tháo gỡ những “rào cản”, “điểm nghẽn”, tạo hành lang pháp lý thông thoáng cho phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, khơi thông nguồn lực về tài chính, ngân sách, hỗ trợ mạnh mẽ cho hệ sinh thái khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo. 

Khung khổ pháp lý về kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa được tiếp tục hoàn thiện theo hướng tạo thuận lợi cho đầu tư kinh doanh, khơi thông nguồn lực xã hội, thúc đẩy phát triển kinh tế, nhất là kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn... để phù hợp với thực tiễn, đáp ứng yêu cầu phát triển của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế.

Công tác hoàn thiện pháp luật về văn hóa, xã hội đã góp phần hoàn thiện thể chế, xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; tạo hành lang pháp lý vững chắc để phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, thúc đẩy hội nhập quốc tế về giáo dục; nâng cao năng lực hệ thống y tế, phát triển công nghiệp dược, y học cơ sở và y học dự phòng, đồng thời bảo đảm an sinh xã hội và quyền lợi của người dân trong tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe có chất lượng. 

Hệ thống pháp luật về quốc phòng, an ninh và đối ngoại đã không ngừng được hoàn thiện, có nhiều đổi mới quan trọng, kịp thời thể chế hóa nhiều tư tưởng, chủ trương mới của Đảng, mang ý nghĩa chiến lược với tầm nhìn dài hạn góp phần giữ vững sự ổn định chính trị, bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ an ninh Quốc gia, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, công tác hội nhập quốc tế không ngừng phát triển cả về chiều rộng và chiều sâu.

Một số tồn tại, hạn chế

Bên cạnh những kết quả nổi bật, công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế, pháp luật vẫn còn nhiều tồn tại, hạn chế: quyền lực chưa được kiểm soát đầy đủ, trách nhiệm chưa được quy định rõ ràng, minh bạch. Trong nhiều năm, phân cấp, phân quyền luôn được coi là trọng tâm cải cách hành chính, nhưng kết quả đạt được chưa được như mong muốn. Các quy định mới về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số quốc gia chậm ban hành các văn bản quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành dẫn đến còn lúng túng và hiệu quả chưa cao trong quá trình thực hiện.

Các đại biểu tham dự Diễn đàn. Ảnh: VPQH cung cấp.

Hệ thống pháp luật về đầu tư, kinh doanh còn có những quy định chồng chéo, mâu thuẫn, chưa đủ rõ, còn những rủi ro pháp lý đối với doanh nghiệp, đặc biệt là trong các lĩnh vực đầu tư dài hạn. Hệ thống pháp luật hiện hành còn thiếu tính ổn định và khả năng dự báo. Việc ban hành, sửa đổi văn bản pháp luật diễn ra với tần suất cao, nhiều khi chưa có đánh giá tác động đầy đủ, gây khó khăn cho đối tượng thực hiện, cho doanh nghiệp trong việc xây dựng kế hoạch sản xuất, kinh doanh, hoạch định chiến lược dài hạn.

Thể chế, chính sách trong lĩnh vực văn hóa còn chậm đổi mới; một số chính sách thuộc lĩnh vực xã hội chưa theo kịp sự phát triển kinh tế. Chính sách đào tạo, phát triển nguồn nhân lực chưa có bước đổi mới đột phá để đáp ứng yêu cầu của xã hội và thị trường lao động, vẫn còn tình trạng “thừa thầy, thiếu thợ” trong phát triển nguồn nhân lực. Một số chính sách trong lĩnh vực quản lý dược phẩm, trang thiết bị y tế, bảo hiểm y tế và xã hội hóa y tế còn thiếu thống nhất.

Đề xuất 5 nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm

Tại diễn đàn, các cơ quan, tổ chức, các vị đại biểu và chuyên gia đã đề xuất nhiều nhiệm vụ, giải pháp vừa mang tính khái quát, vừa cụ thể, thiết thực nhằm tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật trong thời gian tới. Trọng tâm là:

Thứ nhất, cần tiếp tục đổi mới mạnh mẽ tư duy, thúc đẩy đột phá chiến lược, kiến tạo hệ sinh thái phát triển mới, tập trung hoàn thiện toàn diện, đồng bộ thể chế để phát triển nhanh, bền vững đất nước.

Thứ hai, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tập trung chỉ đạo xây dựng Đề án Định hướng lập pháp nhiệm kỳ Quốc hội khóa XVI, bảo đảm đồng bộ, thống nhất với Đề án “Hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới” do Bộ Tư pháp chuẩn bị.

Các đại biểu tham dự Diễn đàn. Ảnh: VPQH cung cấp.

Thứ ba, tăng cường kiểm soát quyền lực trong hoạt động xây dựng pháp luật, ngăn chặn tình trạng lợi ích nhóm, lợi ích cục bộ trong xây dựng chính sách và pháp luật; thường xuyên theo dõi, rà soát, đánh giá hiệu quả pháp luật sau ban hành để hoàn thiện, ứng dụng công nghệ mới trong tiếp nhận, phản hồi và xử lý các phản ánh, kiến nghị của người dân, doanh nghiệp, đối tượng thi hành pháp luật liên quan đến các văn bản.

Chính sách ban hành phải đo được bằng kết quả cụ thể, kiểm soát được các rủi ro, đặc biệt là phải tạo ra thuận lợi, không tạo thêm thủ tục. Quản lý bằng pháp luật nhưng phải luôn vì mục đích kiến tạo phát triển cả trong xây dựng pháp luật và thi hành pháp luật. Nếu sau 1 thời gian không đạt được mục tiêu thì phải xem lại hiệu lực, có thể phải bãi bỏ hoặc sửa đổi bổ sung.

Thứ tư, thực hiện đồng bộ các giải pháp mang tính đột phá, toàn diện và quyết liệt để tạo ra sự chuyển biến căn bản về chất lượng đội ngũ nhân lực trong công tác xây dựng và thi hành pháp luật, đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh và bền vững của đất nước.

Thứ năm, trong bối cảnh chuyển đổi số, kinh tế số, dữ liệu số đang được ứng dụng ngày càng sâu, rộng vào mọi lĩnh vực quản trị quốc gia, công tác hoàn thiện thể chế, pháp luật không thể đứng ngoài dòng chảy đó của Quốc tế. Hiện nay, thực tiễn hệ thống pháp luật của chúng ta vẫn đang được quản lý và vận hành theo cách tiếp cận truyền thống, trong khi tốc độ ban hành văn bản rất nhanh, mối quan hệ đan xen phức tạp giữa các lĩnh vực, cùng số lượng, khối lượng văn bản pháp luật ngày càng lớn, tạo ra một sức ép rất lớn lên Quốc hội, Chính phủ và các Bộ, ngành, địa phương.

Các vấn đề “chồng chéo - mâu thuẫn - thiếu thống nhất – chậm văn bản” luôn nằm trong nhóm nguyên nhân hàng đầu gây khó khăn cho thi hành pháp luật, cản trở môi trường đầu tư, kinh doanh, làm gia tăng chi phí tuân thủ và giảm năng lực dự báo của nền kinh tế. Những điểm nghẽn này không thể được giải quyết chỉ bằng việc sửa đổi từng luật hay hoàn thiện kỹ thuật lập pháp theo kiểu truyền thống mà cần thiết phải thay đổi tư duy quản trị nhà nước từ “soạn thảo văn bản luật” sang “thiết kế và quản lý hệ thống pháp luật”.

Do đó, cần tiếp tục nghiên cứu việc triển khai ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong xây dựng pháp luật nhằm giúp cho hệ thống pháp luật của Việt Nam được ban hành, vận hành minh bạch tiếp cận phương pháp tiên tiến của Quốc tế, bảo đảm thông suốt và hiệu quả hơn, như đề xuất của các chuyên gia, các nhà khoa học và trong tham luận “Luật máy đọc được: Bước đột phá thể chế - Kiến tạo hệ điều hành pháp luật số quốc gia”.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho rằng: trong khuôn khổ thời gian rất ngắn, Diễn đàn đã diễn ra chất lượng, sôi nổi, hấp dẫn, lôi cuốn với nhiều thông tin phong phú, bổ ích và các ý kiến phát biểu sâu sắc, trách nhiệm, thẳng thắn, trí tuệ.

Diễn đàn đã thực sự trở thành trung tâm thông tin đa chiều và toàn diện, là nơi chia sẻ tiếng nói của các cơ quan tham gia xây dựng pháp luật ở trung ương, các cơ quan thực thi pháp luật, các địa phương, viện nghiên cứu, trường đại học, các chuyên gia, nhà khoa học.

Những nội dung trao đổi tại Diễn đàn góp phần quan trọng công tác tổng kết nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV cũng như cho việc chuẩn bị xây dựng Định hướng lập pháp nhiệm kỳ Quốc hội khóa XVI và đổi mới công tác xây dựng pháp luật trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa XVI gắn với đổi mới cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Diễn đàn cũng đã thảo luận với tinh thần Quốc hội đồng hành cùng Chính phủ, chính quyền địa phương, các cơ quan, tổ chức khác trong hệ thống chính trị để cùng kiến tạo phát triển đất nước theo đường lối, chính sách của Đảng.

Phó Chủ tịch Quốc hội khẳng định, ngay sau Diễn đàn này, Ban Tổ chức sẽ xây dựng Báo cáo tổng thuật với đầy đủ kết quả của Diễn đàn gửi tới Quốc hội, Chính phủ, các Ban, Bộ, ngành trung ương và địa phương để kịp thời phục vụ việc tổng kết nhiệm kỳ, nghiên cứu, xây dựng Định hướng lập pháp nhiệm kỳ Quốc hội khóa XVI và Chương trình lập pháp những năm tiếp theo; nghiên cứu, tham khảo trong quá trình nghiên cứu sửa đổi các quy định của pháp luật nói chung cũng như trong quá trình hoạch định các chủ trương, chính sách, định hướng về phát triển kinh tế - xã hội. Trước hết là các Luật, Nghị quyết và các cơ chế chính sách ngay trong Kỳ họp thứ 10 này của Quốc hội.