Vụ Công ty gang thép Thái Nguyên: TISCO tự “mua dây buộc mình” như thế nào?

Hợp đồng trọn gói, không điều chỉnh giá

Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2, Công ty Gang thép Thái Nguyên, với tổng mức đầu tư (TMĐT) là 3.843 tỉ đồng. Dự án gồm nhiều gói thầu, trong đó gói thầu: Dây chuyền luyện kim khu vực Lưu Xá, có tổng trị giá là 2.588 tỉ đồng. HĐQT  Tổng Công ty Thép Việt Nam (VNS)  là cấp quyết định đầu tư, giao cho  Công ty cổ phần gang thép Thái Nguyên (TISCO) làm Chủ đầu tư.

Để triển khai thực hiện gói thầu, VNS đã phê duyệt kế hoạch đấu thầu, hồ sơ mời thầu và TISCO tổ chức đấu thầu quốc tế để lựa chọn nhà thầu thực hiện gói thầu.

Ngày 12/7/2007, Trần Trọng Mừng, Tổng Giám đốc TISCO cùng ông Shen He Ting (Thẩm Hạc Đình), Tổng Giám đốc (Tập đoàn Khoa học công nghệ và Thương mại luyện kim Trung Quốc (MCC) ký Hợp đồng EPC số 01#.

Nội dung Hợp đồng thể hiện: Chủ đầu tư cần xây dựng mới một Dây chuyền công nghệ luyện kim với công suất 500.000 tấn phôi thép/năm. Nhà thầu sẽ thực hiện tất cả các công việc của dự án phù hợp với các điều khoản của hợp đồng trong vòng 30 tháng.

Trong đó, giá trị Hợp đồng EPC số 01# là 160,8 triệu USD là giá trọn gói không thay đổi trong suốt quá trình thực hiện hợp đồng, đã bao gồm các loại thuế được xác định trong hợp đồng, các chi phí cần thiết để thực hiện hợp đồng theo phương thức Tổng thầu EPC.

Nội dung Hợp đồng cũng quy định về tạm ứng và thanh toán, tổng giá trị tạm ứng là 35, 6 triệu USD.

Hợp đồng EPC số 01# ký ngày 12/7/2009 và có hiệu lực ngày 03/9/2007. Ngày 24/8/2007 MCC đã được TISCO cho tạm ứng 35,6 triệu USD.

Vi phạm tiến độ, yêu cầu tăng giá hợp đồng

Đến ngày 29/9/2007 TISCO cùng MCC đã khởi công thực hiện Hợp đồng. Tuy nhiên, sau hơn 11 tháng MCC chưa lựa chọn và ký được hợp đồng với nhà thầu phụ; chưa hoàn thành thiết kế chi tiết các hạng mục, không đặt hàng chế tạo máy móc thiết bị, không triển khai thi công các hạng mục của gói thầu, mà rút hết người về nước và nhiều lần có văn bản đề nghị kéo dài thời gian thực hiện hợp đồng.

Bên cạnh đó, MCC còn yêu cầu tăng giá hợp đồng thêm 138 triệu USD (bao gồm chi phí xây lắp, thiết bị, thiết kế, dịch vụ kỹ thuật và biến động tỷ giá). Lí do được MCC đưa ra là do giá cả thị trường thế giới biến động tăng giá bất thường.

Đây là những yêu cầu không có căn cứ, không đúng nguyên tắc hợp đồng theo hình thức trọn gói đã ký.

Hình ảnh hoang tàn hiện nay của Dự án.

Ngày 11/8/2008, Trần Trọng Mừng, Tổng Giám đốc TISCO ký Văn bản gửi Bộ Công thương và VNS, có nội dung về việc MCC đề nghị TISCO xem xét điều chỉnh tăng giá trị của Hợp đồng, tổng chi phí tăng thêm là 138,3 triệu  USD. TISCO đề nghị Bộ Công thương xem xét và báo cáo Chính phủ, các Bộ liên quan cho giải quyết đặc cách phạm vi được điều chỉnh về giá của thiết bị và các chi phí khác đối với dự án.

Để có cơ sở xem xét giải quyết kiến nghị nêu trên của Bộ Công thương, Văn phòng Chính phủ có Văn bản đề nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính, Bộ Xây dựng và Ngân hàng Nhà nước cho ý kiến về nội dung kiến nghị của Bộ Công thương.

Trên cơ sở ý kiến của các Bộ và Ngân hàng Nhà nước, Văn phòng Chính phủ đã tham mưu, Chính phủ có ý kiến chỉ đạo: HĐQT VNS tiếp thu ý kiến các Bộ, ngành liên quan, bổ sung những thay đổi ở Dự án thành phần tuyển khoáng và khai thác, trên cơ sở đó quyết định điều chỉnh Dự án và tổng mức đầu tư, đảm bảo dự án có hiệu quả.

Thắng về pháp lý nhưng chọn ... thua?

Bên cạnh đó, TISCO còn thuê Hãng luật Kelvin Chia Partnership tư vấn để có cơ sở giải quyết việc thực hiện Hợp đồng EPC số 01#.

Hãng luật Kelvin Chia Partnership có văn bản tư vấn, có nội dung: MCC không thể đơn phương tăng giá hợp đồng do giá hợp đồng là trọn gói cố định. Không có bất kỳ một điều khoản nào trong hợp đồng hướng dẫn việc điều chỉnh giá do tăng giá nguyên vật liệu; việc tăng giá nguyên vật liệu và các biến động về tỷ giá không được xác định là các trường hợp bất khả kháng theo quy định tại Điều 19 của hợp đồng…

Nếu MCC bỏ dở công trình, MCC sẽ vi phạm hợp đồng. TISCO có thể chấm dứt hợp đồng và yêu cầu bồi thường cho các tổn thất và thiệt hại xảy ra....

TISCO có cơ sở khá vững chắc trong vụ việc chống lại MCC và các quy định của hợp đồng có lợi cho TISCO nếu MCC chấm dứt hợp đồng do TISCO từ chối chấp thuận tăng giá hợp đồng theo yêu cầu của MCC…

Biết rõ MCC vi phạm hợp đồng, đề nghị gia hạn thời hạn thực hiện hợp đồng và tăng giá hợp đồng không có căn cứ, không phù hợp quy định của pháp luật, không đúng nội dung thỏa thuận trong Hợp đồng. Tuy nhiên, lãnh đạo, cán bộ có trách nhiệm thuộc TISCO và VNS đã không thực hiện đúng quy định của pháp luật và của Hợp đồng EPC số 01# để xem xét dừng, chấm dứt hợp đồng, thu hồi tiền tạm ứng, áp dụng điều khoản phạt hợp đồng, báo cáo người có thẩm quyền xem xét để hủy đấu thầu, tổ chức đấu thầu lại theo quy định.

Ngược lại, lãnh đạo TISCO và VNS lại chỉ đạo, bàn bạc, trao đổi, đề xuất, thống nhất để tiếp tục ký các văn bản đề nghị Bộ Công thương báo cáo Thủ tướng Chính phủ cho phép điều chỉnh chi phí Hợp đồng EPC số 01#, TISCO tham gia ký hợp đồng thầu phụ theo hình thức đơn giá điều chỉnh, TISCO nghiệm thu, thanh quyết toán theo thực tế thi công và trực tiếp thanh toán cho nhà thầu phụ.

14 trong số 19 bị can bị VKSND tối cao truy tố trong vụ án.

Đồng thời, TISCO chỉ dựa trên sự giới thiệu của Bộ Công thương mà không tiến hành thẩm định, vẫn báo cáo Bộ Công thương và VNS, đề nghị báo cáo Chính phủ phê duyệt chủ trương: Chọn VINAINCON làm nhà thầu phụ thực hiện phần C và được phép điều chỉnh chi phí thực hiện phần C cho nhà thầu phụ Việt Nam

Tiếp đó, ba bên (TISCO, MCC và VINAINCON) ký Hợp đồng thầu phụ cho phần xây dựng và lắp đặt của Hợp đồng EPC... TISCO tham gia ký Hợp đồng thầu phụ và chỉ chịu trách nhiệm trong phạm vi: Quản lý và kiểm soát toàn bộ chi phí của Hợp đồng thầu phụ theo quy định hiện hành của Việt Nam; sẽ thanh toán toàn bộ khoản tiền của phần xây dựng và lắp đặt; giá trị tạm tính để ký Hợp đồng thầu phụ phần C là 42,9 triệu USD.

Chi phí của phần C sẽ được Chủ đầu tư thanh toán trực tiếp cho nhà thầu phụ.

Việc TISCO, VNS đồng ý ký Phụ lục điều chỉnh lần thứ tư và Hợp đồng thầu phụ số N0.01EPC-C01 của của Hợp đồng EPC số 01#  đã tách phần C của Hợp đồng EPC số 01# là hợp đồng được thực hiện theo hình thức trọn gói, sang hình thức hợp đồng theo đơn giá đối với phần xây lắp (phần C) của Hợp đồng, TISCO trực tiếp thanh toán tiền cho nhà thầu phụ VINAINCON đã làm phá vỡ nguyên tắc thực hiện hợp đồng theo hình thức trọn gói của Hợp đồng EPC số 01#, dẫn đến phải điều chỉnh cơ cấu tổng mức đầu tư, làm tăng tổng mức đầu tư.

Dẫn đến, khi nhà thầu phụ không hoàn thành phần C thì không ràng buộc được trách nhiệm của MCC, tạo điều kiện cho MCC có lí do chối bỏ trách nhiệm thực hiện Hợp đồng khi VINAINCON không đủ năng lực thực hiện.

Hậu quả, dự án chậm tiến độ, làm phát sinh tăng lãi vay, tăng chi phí đầu tư, gây thất thoát lãng phí tài sản Nhà nước 830 tỉ đồng.