(BVPL) - Hiện tại pháp luật Việt Nam chỉ cho phép những người có khuyết tật bẩm sinh về giới tính (còn gọi là người liên giới tính) được phép phẫu thuật chuyển giới. Do vậy, người chuyển giới dù được phẫu thuật hay chưa phẫu thuật cũng không thể thay đổi giới tính hay giấy tờ để đúng với giới tính của mình. Trong một cuộc hội thảo mới đây, với những nghiên cứu trên góc độ quyền của người chuyển giới, Viện nghiên cứu Xã hội, Kinh tế và Môi trường (iSEE) đã đưa ra nhiều vấn đề mà những người chuyển giới phải đối mặt.
 


TS. Phạm Quỳnh Phương (Viện Nghiên cứu Văn hóa) nhận định: “Người chuyển giới luôn tồn tại trong xã hội dù xã hội có chấp nhận hay không. Thiếu hành lang pháp lý bảo vệ, quyền con người của người chuyển giới bị xâm phạm nghiêm trọng”.

Không được công nhận và hệ lụy

Tâm sự của một người chuyển giới nam sang nữ ở TP. HCM: “Ra đường em gặp mẹ mà mẹ không dám nhận, giống như gia đình bỏ em rồi. Em buồn bã và đã từng nghĩ đến việc tự tử”. Hay như một người chuyển giới 19 tuổi nghẹn ngào “ Em dùng thuốc kích thích. Nói chung là cái nào em cũng xài hết, từ ma túy tổng hợp đến thuốc uống tiêm. Em còn dùng lưỡi lam rạch vào tay sau khi cãi nhau với người yêu. Chỗ này em châm thuốc lá vào do cãi nhau với mẹ”… Những tâm sự về sự kỳ thị của người chuyển giới gặp phải khiến mọi người vô cùng ái ngại.

Chính bởi bị kỳ thị nên người chuyển giới rất khó có được cơ hội việc làm ổn định. Theo khảo sát của nhóm nghiên cứu, những người chuyển giới làm nhiều nghề đa dạng, tình trạng đã đi làm nhưng hiện nay không có việc làm chiếm đa số. Những người thể hiện bản dạng giới nữ phải kết hợp nhiều nghề để sinh sống, chủ yếu là làm mại dâm và đi hát đám ma. Cũng trong khảo sát, khi được hỏi về trải nghiệm xin việc thì cho kết quả: bị loại vì thể hiện bên ngoài (35%); bị loại vì không có giấy tờ tùy thân (8,1%)… Việc không thể thay đổi tên hay trên chứng minh thư hay giới tính cho phù hợp với người chuyển giới cũng là một vấn đề khiến họ gặp nhiều khó khăn trong tìm kiếm việc làm và đi lại.

Hiện tại, cộng đồng người chuyển giới đang rất kỳ vọng về những thay đổi trong Điều 27 (Quyền thay đổi họ, tên) và Điều 36 (Quyền xác định lại giới tính) của Bộ luật dân sự đang được lấy ý kiến sửa đổi và trình Quốc hội tháng 10 tới đây. Tại Hội thảo, nhiều đại diện của cộng đồng người chuyển giới bày tỏ mong muốn được pháp luật bảo vệ tốt hơn các quyền nhân thân của mình, như quyền phẫu thuật xác định lại giới tính, quyền đổi tên, quyền được thừa nhận giới tính mới sau khi phẫu thuật…

Bà Nguyễn Ngọc Hà - một luật gia đã dành nhiều năm nghiên cứu về quyền lợi của nhóm người chuyển giới - bày tỏ: “Để đảm bảo được quyền của người chuyển giới là một lộ trình dài và khó khăn hơn rất nhiều so với người đồng tính. Đây không chỉ là cuộc vận động về mặt xã hội mà còn là cuộc vận động về mặt chính sách”.

Hiện nay, một số quốc gia đã công nhận một giới tính khác được gọi là “X”, ngoài giới tính sinh học nam và nữ. Theo các chuyên gia, Dự thảo Bộ luật Dân sự nên bổ sung quyền chuyển đổi giới tính như là quyền dân sự của mỗi cá nhân để có thể giúp những người chuyển giới xác định lại giới tính theo bản dạng giới của mình; đồng thời có thể đưa ra các điều kiện để thực hiện chuyển đổi lại giới tính như độ tuổi, thời gian thử thách sống với giới tính đó... để tránh tình trạng lạm dụng quyền chuyển đổi giới tính với mục đích xấu.
 

Hà Nhân

.