Đất nứt toác, nhà dân bị khoét hàm ếch
Những ngày đầu tháng 10, có mặt tại bờ sông Chu đoạn qua thôn 3 và thôn 7 xã Lam Sơn, phóng viên ghi nhận nhiều điểm sạt lở sâu, tạo thành hàm ếch ăn vào sát mép nhà dân. Trên bãi đất ven sông, nhiều vết nứt kéo dài từ khoảng 5 đến 20 mét, rộng từ 20 - 40 cm, chạy dọc song song với bờ nước. Sau mỗi trận mưa bão hay xả lũ từ thuỷ điện, nước dâng cao chảy xiết những vết nứt này lại loang rộng thêm, báo hiệu nguy cơ đất sạt xuống sông bất cứ lúc nào.
Tại khu đất của nhiều hộ gia đình ở thôn 3, phần móng nhà kiên cố xây dựng trong nhiều năm đã bị khoét rỗng, một phần sân bê tông đã đổ sập xuống lòng sông. Một số hạng mục công trình bị nứt thành nhiều vết lớn, nguy cơ mất an toàn cao. Ông Đỗ Quý Thanh một người dân trong thôn cho biết: “Mỗi khi có mưa to hay thuỷ điện xã lũ nước sông lại dâng lên cao, chảy xiết, xoáy mòn vào bờ, từng lớp đất cứ thế bị sạt dần ăn sâu vào sát mép nhà, khiến nhiều hạng mục công trình bị đổ ngã, sụt móng. Cuộc sống của chúng tôi vô cùng bất an, nơm nớp lo sợ nhà cửa, tài sản, tính mạng bị đổ sập bất cứ lúc nào”.
Không chỉ người dân thôn 3, hàng chục hộ gia đình ở thôn 7 xã Lam Sơn cũng đang sống trong cảnh “ăn không ngon, ngủ không yên”. Đây vốn là khu dân cư dành cho những hộ thuyền chài từng lênh đênh trên sông, được nhà nước hỗ trợ cấp đất để xây dựng nhà cửa. Từng hy vọng sẽ “an cư lạc nghiệp” sau khi rời thuyền, nay họ lại phải đối mặt với điểm nóng nguy hiểm nhất. Tình trạng sạt trượt bờ sông vốn âm ỉ nhiều năm, nhưng thời gian gần đây, sau các trận bão liên tiếp và lũ từ thượng nguồn đổ về, mức độ sạt lở ngày càng nghiêm trọng, ăn sâu sát tới móng nhà.
Ông Nguyễn Văn Nghĩa, một trong những hộ gia đình sinh sống ngay sát bờ sông chia sẻ: “Sạt lở bờ sông Chu đang uy hiếp trực tiếp đến cuộc sống của các hộ dân quanh đây. Nhiều gia đình chúng tôi từng phải bỏ lại thuyền bè để lên bờ dựng nhà, giờ lại đứng trước nguy cơ mất chỗ ở lần nữa. Đêm nào mưa lớn, tiếng nước vỗ bờ ầm ầm là cả nhà tôi đều phải thức, đồ đạc chất sẵn gần cửa để kịp chạy. Chúng tôi chỉ mong các cấp chính quyền sớm xây kè, kịp thời chặn sạt lở để người dân được yên tâm sinh sống. Nếu cứ để nước lũ ăn mòn từng ngày như vậy thì chẳng mấy chốc nhà cửa, đất đai của chúng tôi lại trôi xuống sông hết.”
Cần phương án cấp bách
Trao đổi với phóng viên, ông Phạm Văn Quyết, Trưởng phòng kinh tế xã Lam Sơn xác nhận tình trạng sạt lở trên địa bàn: “Đúng là tại thôn 3 và thôn 7 có nhiều đoạn sạt lở nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống nhân dân. Chính quyền xã đã báo cáo lên cấp trên để tìm giải pháp lâu dài. Trước mắt, chúng tôi đã vận động bà con tạm thời khi có mưa bão thì di dời khỏi những vị trí nguy hiểm, đồng thời huy động lực lượng tại chỗ để chủ động ứng phó”.
Ghi nhận thực tế cho thấy, các biện pháp mà chính quyền địa phương đang thực hiện chỉ mang tính tạm thời. Sau mỗi đợt mưa lớn, dòng chảy xiết lại khoét sâu vào bờ, cuốn trôi hàng chục mét khối đất. Nếu không có giải pháp căn cơ, nguy cơ nhiều hộ dân phải di dời, mất nhà cửa là rất lớn.
Theo báo cáo của UBND xã Lam Sơn, các khu dân cư bãi sông Chu gồm 140 hộ và 545 nhân khẩu, tại thôn Thủ Trinh, thôn 7, thôn 8 (xã Thọ Xương cũ) và thôn 1, thôn 3 (thị trấn Lam Sơn cũ) nằm ở bờ lõm của đoạn sông cong, dòng chảy lưu hướng thẳng qua bờ. Dưới sự tác động của cơn bão con bão số 3 (bão Wipha) và cơn bão số 5 (bão Kajiki) đã gây ra hiện tượng sạt lở nghiêm trọng, trên mặt bãi xuất hiện nhiều hố nước đứt rũi từ 5-15m, rộng từ 3-7cm chạy dọc theo bờ, mặt bãi bị nở đất do nhiều cung sạt trượt từ 10-20m đã sạt lở đứng thành vách sát mép sông, có đoạn trượt sâu từ 2-5m, sạt lở vào nhà dân gây mất an toàn tính mạng của nhân dân và đã làm mất an toàn nghiêm trọng đối với con đê chính của Mục Sơn.
Trước tình hình mưa bão phức tạp, UBND xã Lam Sơn đã vận động di dời một số hộ dân trong khu vực có nguy cơ cao bị sạt lở đến nơi an toàn và chủ động các biện pháp phòng, chống sạt lở bờ sông. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn tính mạng, tài sản nhân dân và công trình hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội khác, đồng thời góp phần phòng, chống và giảm nhẹ thiên tai, việc đầu tư xử lý khẩn cấp kè chống sạt lở bờ sông Chu, đoạn qua khu dân cư xã Lam Sơn là hết sức cấp bách.
Người dân xã Lam Sơn cũng mong mỏi các cấp chính quyền sớm có giải pháp căn cơ. Nhiều ý kiến đề nghị triển khai kè chống sạt lở bằng rọ đá, kết hợp trồng cây chắn sóng ven sông để ổn định dòng chảy. Đồng thời, cần khảo sát lại toàn bộ những điểm sạt lở dọc sông Chu, ưu tiên đầu tư ở khu vực có dân cư sinh sống.