Tại phố cổ Hội An (Quảng Nam), bên cạnh những món ăn truyền thống địa phương của người xứ Quảng còn có khá nhiều món ăn “ngoại nhập” từ những thế kỷ trước. Xíu mà (chí mà phù) là một trong những món ăn tiêu biểu được nhiều cư dân và du khách ưa thích.


Chúng tôi rất ấn tượng khi thưởng thức món xíu mà bán trên đường Nguyễn Trường Tộ (đối diện với trung tâm Nuôi dưỡng trẻ mồ côi và tàn tật Quảng Nam – số 108), TP Hội An (Quảng Nam) bởi sự đơn sơ, mộc mạc của “gánh xíu mà”. Cứ chốc chốc những chiếc xe máy dừng lại mua ít bịch xíu mà, người già, trẻ con cứ ngồi bệt thưởng thức chậm rãi xíu mà trên lề đường bằng cái muỗng khá nhỏ.

Vừa múc “xíu mà”, cô Ngô Thị Thị (53 tuổi), nguyên giáo viên về hưu, con gái út của lão “nghệ nhân ẩm thực” phố cổ Ngô Thiều, trú tại phường Minh An cho hay: “Từ hôm tết đến nay, cha tôi tuổi cao sức yếu, nay đã 97 rồi nên không thể gánh xíu mà đi bán được, việc này chúng tôi phải làm thế cho cụ”. Tuy nhiên, hàng ngày cụ thức dậy từ 4 giờ sáng để nấu món “đặc sản” này với hương vị rất riêng “mà cụ cũng chưa truyền “bí quyết” lại cho chúng tôi”. Hiện gánh xíu mà bán nơi đây vào buổi sáng từ 6 giờ và kết thúc lúc 11 giờ là xong một thùng với khoảng 100 chén xíu mà, mỗi chén giá 5.000 đồng. “Mỗi ngày chúng tôi lãi khoảng 250.000 đồng”, cô Thị nói.

Trước mắt chúng tôi, dù khá đông khách, cô Thị vẫn chậm rãi múc từng muỗng chè vào cái chén nhỏ hay túi nilông mà người mua vẫn nhẫn nại chờ đến lượt mình. Có lẽ vậy mà cô Thị vẫn hay nói đùa: “xíu mà” là đợi tí xíu mà.

Đưa từng muỗng xíu mà nóng hổi vào miệng, cảm nhận được mùi vị thơm nhẹ của mè, cùng hương thơm khó tả của các loại lá cây và dược liệu lan toả. Nhiều người cho rằng, đây là “món ăn vị thuốc” có tác dụng chữa bệnh về tiêu hoá, giải nhiệt, chống cảm nắng, suy nhược cơ thể…

Cô Thị còn cho biết: xíu mà còn gọi là “chè mè đen”, món ăn có nguồn gốc từ Phúc Kiến (Trung Quốc), du nhập vào Hội An (Quảng Nam) trong những năm đầu của thế kỷ trước, khi họ đến buôn bán kinh doanh tại phố cổ Hội An. Xíu mà là tiếng Quảng Đông, đúng ra phải đọc “chí mà phủ”. Thời trai trẻ, trong những năm gánh hàng thuê cho các thương lái người Hoa, “cha tôi đã học được bí quyết nấu món xíu mà”. 76 năm qua, cụ đồng hành cùng gánh xíu mà góp vào cái nét riêng cho “linh hồn” phố cổ. Nguyên liệu chính nấu xíu mà là mè đen, bột khoai, thanh địa, thục địa, rau má, rau bồ ngót, lá mơ, đường và vài vị thuốc bắc khác nữa.

Du khách đến Hội An, nếu chưa thưởng thức món “xíu mà phố cổ” là một thiếu sót bởi không có “nơi mô” có được. Và cũng bởi lẽ, sẽ chẳng ai biết được “ông lão xíu mà” cận kề tuổi bách niên như ngọn đèn trước gió, có còn không.
 

Theo Tiên Sa
Sài Gòn Tiếp Thị

.