Bồng Miêu, Quảng Nam: “Bó tay” với vàng tặc?!

Chuyến đột nhập không thành

Có mặt tại xã Tam Lãnh, huyện Phú Ninh vào một buổi trưa cuối tháng 3/2018, tôi cùng một đồng nghiệp nữa quyết tâm thâm nhập vào bãi khai thác vàng trái phép tại mỏ vàng Bông Miêu. Qua khỏi đồn công an xã Tam Lãnh vài trăm mét, chúng tôi đi vào địa phận của Công ty khai thác vàng Bồng Miêu. Ngay dưới chân núi, bên con đường nhỏ luồn sâu vào núi Công ty khai thác vàng Bồng Miêu im ắng, không có vẻ gì của sự đang hoạt động. Quan sát phía trong công ty này, chúng tôi thấy máy móc nằm im lìm, chiếc ghế “giám đốc” được đưa ra phơi nắng phía ngoài hành lang văn phòng. Có lẽ lâu quá không có người, chiếc ghế bị mốc nên bảo vệ đưa ra phơi. Duy chỉ có một chỗ trong công ty có dấu hiệu của con người, đó là phòng bảo vệ ngay cổng. Con chó thấy người lạ, lao ra toan đạp đổ cánh cổng rỉ sét để cắn người. Mặc chiếc quần cộc ông bảo vệ ra quát cộc lốc “đi”.

Phía trong Công ty khai thác vàng Bồng Miêu

Để xe lại phía dưới chân núi, chúng tôi men theo con đường đất leo ngược lên triền đồi. Phía trên có tiếng xe máy đang đi xuống. Không phải đợi lâu, trên con dốc là một người đàn ông với một chiếc xe máy chỉ còn khung, động cơ, yên xe và tay cầm lái đang lao đến. Dừng trước mặt chúng tôi, người đàn ông hỏi với vẻ không mấy hung dữ như chúng tôi tưởng tượng “đi đâu?”. “Bọn em lên xem có rẫy keo nào bán để mua?” tôi trả lời . “Mua keo à, tôi biết có rẫy, lên xe tôi chở lên xem, trả tôi tiền xăng” người đàn ông nói.

Chúng tôi đồng ý ngồi lên chiếc xe máy mà thoạt nhìn không ai nghĩ nó có thể vận hành được. Chiếc xe rú lên cõng 3 người vượt lên con dốc đứng lởm chởm đá. Đôi đoạn, chúng tôi phải xuống đi bộ vì chiếc xe có vẻ không đủ sức để tải cả 3 người vượt qua đoạn dốc đứng.

Băng qua địa phận của bãi khai thác công ty vàng Bồng Miêu, dấu tích của những vụ khai thác hiện rõ. Những hố sâu chưa được lấp lại, những đoạn ống nước chạy loằng ngoằng trong bãi. Chiếc xe máy sau một hồi rú khản tiếng cũng đưa chúng tôi đến rẫy keo phía sâu trong núi. Sau một hồi làm “thủ tục” giả vờ xem rẫy keo, chúng tôi mời người đàn ông điếu thuốc và bắt đầu dò câu chuyện về vàng. “Đây, ngay dưới chân các anh là hầm vàng của tôi đây. Trước công ty vàng họ khai thác giờ họ không làm nữa tôi thuê người làm. Sức mình không làm được thì cho người khác làm, tháng họ trả cho 5 -6 triệu vậy đó”.

Ông Q. chở chúng tôi vượt dốc

Sau một hồi hỏi chuyện chúng tôi biết người đàn ông này tên Q., ông vừa chở đồ ăn vào cho những người khai thác vàng trái phép phía sâu trong núi. Với lý do chưa bao giờ thấy việc khai thác vàng chúng tôi ngỏ ý muốn thuê ông Q. đưa vào bãi vàng để xem. Thoạt đầu ông Q. từ chối với lý do “xa lắm” không mang đủ xăng không đi vào tới được. “Vào đó phải mang thêm một can xăng nữa cơ, vào đây mới chỉ 1/3 đường thôi”. Chúng tôi bàn với ông Q. xuống núi lấy thêm xăng nhưng ông vẫn từ chối. Lần này thì ông Q. nói thật “người lạ không nên vô đó, Công an họ truy quét nhiều, giờ phu vàng họ cảnh giác, tui quen nhưng cũng không dám đưa người lạ vô, nghi ngờ là họ đánh chết. Phu vàng toàn người hung (dữ) lắm.

Ông Q. tiết lộ cho chúng tôi biết, mỗi ngày ông đều đưa lương thực thực phẩm cho các phu vàng đang khai thác vàng trái phép phía trong núi. “Mỗi ngày tôi đi một hoặc hai chuyến. Trong đó hiện giờ có khoảng 7-8 tổ đang khai thác vàng, tổ ít nhất 4 người”. ông Q. nói. Quyết tâm vào bãi vàng của chúng tôi bị dập tắt bởi câu nói của ông Q. “Các anh đừng dại mà vô đó, họ nghi ngờ là họ đánh chết đó. Phu vàng toàn người ở đâu không ai quản lý được. Họ đánh chết người thì họ cũng cắt rừng bỏ đi, chả ai tìm được”.

Truy quét nhiều nhưng không thể giải quyết dứt điểm được

Tiếp chúng tôi tại phòng làm việc, ông Nguyễn Phi Thạnh - Chủ tịch UBND huyện Phú Ninh mở đầu câu chuyện về vàng tặc bằng câu nói rằng truy quét nhiều rồi, nhưng để chấm dứt tình trạng này thì thật không đơn giản. Theo ông Thạnh, sở dĩ có vàng tặc cũng bắt đầu tư câu chuyện Công ty khai thác vàng Bồng Miêu không chịu hoàn thổ trả lại mặt bằng mỏ vàng Bồng Miêu cho tỉnh Quảng Nam. Công ty khai thác vàng Bồng Miêu là công ty có yếu tố nước ngoài, do chính phủ Việt Nam cấp phép hoạt động. Công ty này đã dừng hoạt động từ năm 2916. Đã nhiều lần cấp Trung ương cũng như tỉnh Quảng Nam yêu cầu công ty hoàn thổ trả lại mặt bằng nhưng đến nay công ty vẫn chưa thực hiện việc này. “Thuế thì công ty này nợ đến cả trăm tỷ, huyện chúng tôi ở trên vàng nhưng không thu gì được từ vàng cả, ăn chỉ đi giải quyết hậu quả do công ty vàng Bồng Miêu gây ra”. Ông Thạnh bức xúc.

Công ty khai thác vàng Bồng Miêu

Cũng theo ông Thạnh, Công ty khai thác vàng Bồng Miêu được giao diện tích 300 ha, khi họ dừng hoạt động thì cũng rút hết quân và bảo vệ và không quản lý mỏ vàng nữa. Việc công ty bỏ quản lý mỏ dẫn đến việc vàng tặc lợi dụng việc này vào khai thác trái phép. “Từ năm 2016, công an huyện đã tổ chức rất nhiều đợt truy quét nhưng không hiệu quả. Các anh biết đó, hầm vàng thì sâu vào trong núi như những địa đạo. Khi lực lượng chức năng vô thì phu vàng họ chui vô hầm họ núp sao bắt được. Anh em truy quét có đi vào hầm thì cũng không dám đi vào quá sâu vì rất nguy hiểm còn canh phía ngoài để chờ phu vàng ra để bắt thì phu vàng họ mang cả thức ăn nước uống vô trong hầm họ trốn, canh chi được”. Ông Thạnh giải bày.

Để hạn chế vàng tặc, cơ quan chức năng cũng chỉ biết đánh vào kinh tế, nghĩa là thu giữ phá hủy máy móc thiết bị khai thác vàng trái phép nhưng cũng không tỏ ra mấy hiệu quả. “Truy quét nhiều lần mà vẫn không đẩy lùi được vàng tặc thì dư luận họ cũng đăth câu hỏi liệu có vấn đề bảo kê hay gì đó của cá nhân cán bộ hay cơ quan chức năng hay không chứ?. Chúng tôi cũng chỉ đạo tìm hiểu thông tin, làm rõ. Nếu có thì xử lý nghiêm còn không thì cũng để dư luận biết chúng tôi đã làm hết sức, hết trách nhiệm” ông Thạnh nói.

Một điểm khai thác vàng trong rẫy ông Q.

Để hạn chế tối đa nạn vàng tặc, theo ông Thạnh, cơ quan chức năng quyết liệt buộc Công ty khai thác vàng Bồng Miêu hoàn thổ trả lại mỏ vàng, sau đó kêu gọi đơn vị khác vào đầu tư khai thác. Khi mỏ vàng có chủ, thì chủ đó sẽ quản lý mỏ và tất nhiên nạn khai thác vàng trái phép sẽ giảm.

Xuân Nha