Rừng mất, dự án lâm sinh không hiệu quả
Mới đây, Sở Tài nguyên Môi trường tỉnh Đắk Nông đã ban hành Kết luận Thanh tra số 3318/KL-STNMT về công tác quản lý, sử dụng đất; quản lý, bảo vệ rừng và thực hiện dự án đầu tư tại xã Đắk Som, huyện Đắk Glong, tỉnh Đắk Nông của Viện Khoa học lâm nghiệp (VKHLN) Nam Trung Bộ và Tây Nguyên, trụ sở tại TP Đà Lạt, tỉnh Lâm Đồng.
Theo kết luận thanh tra, năm 2003, UBND tỉnh Đắk Lắk (cũ, nay là tỉnh Đắk Nông) giao 3.280 ha rừng và đất rừng phòng hộ xung yếu (thuộc địa giới hành chính xã Đắk P’lao, huyện Đắk Nông, tỉnh Đắk Lắk, nay là xã Đắk Som, huyện Đắk G’ong, tỉnh Đắk Nông) cho VKHLN Nam Trung Bộ và Tây Nguyên quản lý bảo vệ và thực hiện dự án nghiên cứu lâm sinh. Đến ngày 25/5/2005, đại diện các đơn vị gồm: Sở Tài nguyên Môi trường, Chi cục Kiểm lâm, UBND xã Đắk Som, Ban quản lý Khu Bảo tồn thiên nhiên Tà Đùng tiến hành bàn giao đất trên thực địa cho VKHLN Nam Trung Bộ và Tây Nguyên.
Tại thời điểm bàn giao thực điạ, đoàn liên ngành kết luận: “Trong khu đất bàn giao, đang có một số diện tích được các hộ gia đình, cá nhân trên địa bàn sử dụng để canh tác nương rẫy; một số mốc do VKHLN Nam Trung Bộ và Tây Nguyên cắm sai vị trí so với bản đồ theo quyết định giao đất”.
Do đó, đoàn liên ngành đề nghị: “VKHLN Nam Trung Bộ và Tây Nguyên phối hợp với các chủ rừng liền kề tiến hành xác định lại ranh giới và cắm lại mốc ranh giới đúng quy định; phúc tra lại tài nguyên rừng hiện có để trình cơ quan có thẩm quyền thẩm định, làm cơ sở xây dựng phương án quản lý, bảo vệ rừng; phối hợp với chính quyền địa phương có giải pháp xử lý đối với diện tích các hộ dân đang sử dụng trên khu đất được giao”.
    |
 |
| Nhiều diện tích rừng thuộc quản lý của Viện khoa học lâm nghiệp Nam Trung Bộ và Tây Nguyên đã bị xâm canh, lấn chiếm. |
Tuy nhiên, từ khi được nhận đất và rừng trên thực địa, VKHLN Nam Trung Bộ và Tây Nguyên không tiến hành phúc tra lại hiện trạng rừng, chưa cắm lại mốc ranh giới sử dụng đất và chưa tiến hành xử lý diện tích các hộ dân đã lấn chiếm sử dụng, như theo đề nghị của liên ngành tại biên bản bàn giao đất thực địa ngày 25/5/2005.
Kết luận thanh tra thể hiện, giai đoạn từ khi được giao đất, rừng trên thực địa năm 2005 đến năm 2013, VKHLN Nam Trung Bộ và Tây Nguyên không cung cấp được hồ sơ về việc xây dựng phương án quản lý bảo vệ rừng. Từ năm 2014 - 2021, đơn vị này lập phương án quản lý, bảo vệ rừng tập trung nhưng không xây dựng phương án quản lý rừng bền vững theo quy định tại Điều 27 luật Lâm nghiệp năm 2017. Bên cạnh đó, không xây dựng phương án phòng cháy chữa cháy rừng giai đoạn từ năm 2003 – 2017; từ năm 2017 - 2021, dù có lập phương án phòng cháy, chữa cháy rừng mùa khô hàng năm nhưng không gửi đến cơ quan Kiểm lâm, Cảnh sát phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ cấp huyện tham gia ý kiến theo quy định.
Kết luận thanh tra khẳng định, trong quá trình quản lý, bảo vệ rừng, VKHLN Nam Trung Bộ và Tây Nguyên đã thiếu trách nhiệm, buông lỏng công tác quản lý, bảo vệ rừng, để mất rừng với tổng diện tích hơn 2.000 ha. Trong đó, giai đoạn từ năm 2003 đến tháng 1/2015, để mất hơn 1.822 ha; từ tháng 2/2015 đến tháng 12/2020 để mất hơn 230 ha.
Đến thời điểm thanh tra, đã xác định được 1.142 hộ xâm canh, lấn chiếm đất lâm nghiệp và rừng của VKHLN Nam Trung Bộ và Tây Nguyên.
Theo báo cáo giải trình của VKHLN Nam Trung Bộ và Tây Nguyên, hầu hết diện tích rừng người dân lấn, chiếm, xâm canh lấy đất sản xuất từ trước năm 2014. Trong đó, có nhiều diện tích đất do người đồng bào tại chỗ lấn, chiếm của Khu Bảo tồn thiên nhiên Tà Đùng và sinh sống ổn định từ trước năm 2003 (trước thời điểm giao đất).
Không chỉ để mất rừng, đất rừng, Kết luận Thanh tra còn nêu rõ, dự án lâm sinh của VKHLN Nam Trung Bộ và Tây Nguyên thực hiện không hiệu quả, chưa đạt đúng mục tiêu đã được Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn phê duyệt.
Thiếu trách nhiệm, buông lỏng công tác quản lý, bảo vệ rừng
Để mất rừng như nói trên, kết luận thanh tra của Sở Tài nguyên Môi trường cho hay, trách nhiệm thuộc về VKHLN Nam Trung Bộ và Tây Nguyên. Về cá nhân, có ông Hứa Vĩnh Tùng (Giám đốc viện từ 2003 – 2009); ông Nguyễn Thành Mến (Giám đốc viện từ 2009 – 2021); ông Phạm Văn Trọng (Trưởng trạm thực nghiệm Lâm nghiệp Đắk Plao từ 2005 đến nay). Ngoài ra, còn có trách nhiệm của kiểm lâm địa bàn từ 2005 đến 2020; Hạt trưởng Hạt kiểm lâm huyện Đắk G’long qua các thời kỳ; Chủ tịch UBND xã Đắk Som qua các thời kỳ từ 2003-2020.
Trên cơ sở kết luận thanh tra nói trên, Sở Tài nguyên Môi trường kiến nghị UBND tỉnh Đắk Nông chỉ đạo các đơn vị liên quan thực hiện lập hồ sơ, tham mưu cho UBND tỉnh thu hồi hơn 2.100 ha đất lâm nghiệp và hơn 961 ha đất, rừng của VKHLN Nam Trung Bộ và Tây nguyên được giao quản lý, bảo vệ rừng nhưng thiếu trách nhiệm để đất bị người dân lấn, chiếm. Bên cạnh đó, lập hồ sơ xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý đất đai.
Đối với VKHLN Nam Trung Bộ và Tây Nguyên, liên hệ với các sở ngành để được hướng dẫn khắc phục hậu quả, tồn tại (như kết luận thanh tra nêu); xây dựng phương án quản lý, sử dụng đất lâm nghiệp, quản lý bảo vệ rừng phù hợp với chức năng, nhiệm vụ nghiên cứu khoa học theo quy định.
Không chỉ vậy, Sở Tài nguyên Môi trường cũng đề nghị UBND tỉnh chỉ đạo Sở Tài nguyên Môi trường, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, UBND huyện Đắk Glong xem xét, tổ chức kiểm điểm tập thể, cá nhân có khuyết điểm liên quan đến kết luận thanh tra./.