“Dùng dằng” vốn bảo trì đường sắt, hàng chục nghìn người lao động bị… nợ lương

Ngành đường sắt “kêu cứu” vì đến nay vẫn chưa nhận được vốn ngân sách dành cho bảo trì, duy tu đường sắt năm 2021 (theo dự toán khoảng 2.800 tỉ đồng).

“Dùng dằng” vốn bảo trì

Trong văn bản cầu cứu Thủ tướng Chính phủ, Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam (VNR) cho biết, các vướng mắc về kinh phí bảo trì kết cấu hạ tầng đường sắt khiến doanh nghiệp khó có thể trụ vững đến hết tháng 4/2021. Theo VNR, hiện, 3.143 km đường sắt trên cả nước do VNR quản lý và chịu trách nhiệm duy tu, bảo trì. Tuy nhiên, theo VNR, Đề án quản lý, sử dụng tài sản kết cấu hạ tầng đường sắt Quốc gia được Bộ Giao thông vận tải (GTVT) trình Thủ tướng Chính phủ tới thời điểm này vẫn tạo ra nhiều cấp trung gian quản lý, nhiều thủ tục hành chính trong việc quản lý, bảo trì, khai thác tài sản.

Đặc biệt, là gia tăng cấp phép, phê duyệt đề án con (giấy phép con) khi đề xuất cơ chế giao dự toán kinh phí bảo trì cho Cục Đường sắt Việt Nam. VNR cũng cho rằng, Cục Đường sắt hiện chỉ có hơn 100 nhân lực, nếu giao vốn về Cục rồi mới phân bổ về VNR sẽ gây chậm trễ, ách tắc công tác bảo trì. “Đề xuất giao thêm cấp trung gian là Cục Đường sắt sẽ phá vỡ tính thống nhất giữa các hoạt động quản lý, bảo trì kết cấu hạ tầng đường sắt với công tác bảo đảm an toàn chạy tàu, khiến đình trệ hoạt động vận tải đường sắt, triệt tiêu vận tải đường sắt”, ông Vũ Anh Minh, Chủ tịch VNR cho hay.

Theo dự toán năm 2021, phần vốn ngân sách dành cho bảo trì, duy tu phân về cho đường sắt là  khoảng 2.800 tỉ đồng, nhưng tới thời điểm này vẫn chưa được giao xuống. 20 công ty con của VNR làm nhiệm vụ bảo trì hệ thống kết cấu hạ tầng đường sắt hiện đang nợ lương người lao động nhiều tháng, cũng như chưa có kinh phí mua vật tư duy tu, bảo trì. Đời sống của gần 25.000 người lao động trong VNR đang bị ảnh hưởng, nguy cơ cao là các lao động hệ tuần đường, tuần cầu, tuần hầm, gác chắn đường ngang sẽ bỏ việc vì không có thu nhập. Vấn đề này đã đẩy doanh nghiệp đến bước đường cùng, khó có thể trụ vững đến hết tháng 4/2021, ông Vũ Anh Minh cho biết.

Cũng theo kiến nghị "khẩn" của Chủ tịch HĐTV VNR Vũ Anh Minh, 11.315 người lao động của doanh nghiệp đang trong tình trạng làm thì vẫn làm, nhưng lương thì chưa có. Tất cả số lao động này được trả lương từ ngân sách Nhà nước, thông qua VNR. Vướng mắc của VNR khiến người lao động rơi vào hoàn cảnh này là do chưa được Nhà nước giao vốn bảo trì kết cấu hạ tầng đường sắt Quốc gia, trong khi Ngành thiếu kinh phí hoạt động, kinh doanh sụt giảm, dẫn đến không có nguồn tiền trả lương.

Qua tìm hiểu, đây không phải là lần đầu tiên VNR “kêu cứu” vì thiếu vốn duy tu. Đầu năm 2020, VNR cũng đã không được Bộ GTVT giao dự toán ngân sách, nên không có tiền chi trả cho các đơn vị quản lý hạ tầng và nợ lương công nhân trong nhiều tháng. Nguyên nhân là VNR đã chuyển về Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp, không còn trực thuộc Bộ GTVT, nên không được tiếp tục giao vốn. Sau đó, phương án tháo gỡ tạm thời là Bộ GTVT giao vốn cho VNR để duy tu, sửa chữa như các năm trước, trong khi chờ các nguồn khác. Song, đến năm 2021, phương án này tạm dừng.

Hàng chục nghìn người lao động của ngành Đường sắt đang bị nợ lương.

Nguy cơ dừng chạy tàu

Trao đổi về vấn đề bảo trì kết cấu hạ tầng đường sắt Quốc gia, ông Vũ Anh Minh cho hay, từ năm 1955 đến nay, VNR là doanh nghiệp 100% vốn Nhà nước duy nhất được Chính phủ thành lập với mục đích giao quản lý, khai thác, sử dụng và kinh doanh trực tiếp toàn bộ tài sản kết cấu hạ tầng đường sắt theo hình thức không tính thành phần vốn tại doanh nghiệp. Hệ thống đường sắt Quốc gia đi qua 34 tỉnh, thành phố, trong điều kiện không có nguồn kinh phí cho công tác quản lý tài sản kết cấu hạ tầng đường sắt, VNR đã tổ chức một hệ thống quản lý tài sản từ cấp Tổng Công ty đến các đơn vị thành viên và các công ty cổ phần có vốn góp chi phối.

Đến thời điểm này, do ảnh hưởng kéo dài của dịch COVID-19, cũng như việc thi công gói đầu tư 7.000 tỉ đồng thuộc nguồn vốn trung hạn trong điều kiện đường đơn, vừa chạy tàu vừa thi công, VNR đang trong giai đoạn hết sức khó khăn. 20 công ty thành viên thực hiện nhiệm vụ bảo trì kết cấu hạ tầng đường sắt Quốc gia hiện không có kinh phí để mua vật tư đưa vào công trình, chi thường xuyên và trả lương. Thực tế này đã đẩy các doanh nghiệp đến bước đường cùng, đứng trên bờ vực phá sản và nếu người lao động bỏ việc, thì nguy cơ dừng chạy tàu hiện hữu.

Còn theo lãnh đạo các doanh nghiệp thành viên VNR, trên cơ sở các quy định của pháp luật liên quan, kinh nghiệm quốc tế và đặc biệt là thực tiễn quản lý, điều hành hoạt động, Chính phủ đã chủ trì họp nhiều lần với các Bộ, ngành để phân tích cơ sở pháp lý và đã có các kết luận, thông báo. Bộ Tư pháp cũng đã thẩm định tính pháp lý tại Văn bản số 193/BTP-PLDSKT ngày 22/1/2021, khẳng định việc giao tài sản kết cấu hạ tầng đường sắt và dự toán kinh phí bảo trì cho VNR là đúng quy định của pháp luật hiện hành (kể cả Luật Ngân sách nhà nước).

Theo ông Vũ Anh Minh, việc dừng chạy tàu sẽ gây ảnh hưởng lớn đến vận tải hành khách, nhưng nếu VNR cho chạy tàu thì trái luật. VNR có thể cho các công ty trực thuộc vay tiền để duy trì, nhưng sau này kiểm tra, kiểm toán có thể kết luận là sai vì VNR không có chức năng cho vay.

Về vấn đề này, theo Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Ngọc Đông, Bộ GTVT đang báo cáo Chính phủ ban hành cơ chế để Bộ giao vốn ngân sách trực tiếp cho VNR và VNR sẽ tiếp tục ký hợp đồng với các đơn vị hạ tầng trực thuộc như trước đây để ổn định hoạt động. Bộ cũng đã giao Cục Đường sắt Việt Nam nghiên cứu cơ chế ký hợp đồng với các đơn vị hạ tầng. Ngoài ra, Chính phủ đã yêu cầu bảo đảm hoạt động thông suốt trên tuyến đường sắt quốc gia, Bộ không cho phép VNR dừng chạy tàu.