Tránh vượt quá khả năng chi trả của người tham gia giao thông

Quang cảnh phiên làm việc của Quốc hội sáng 22/5.

Tổng mức đầu tư khoảng 25.540 tỉ đồng

Trình bày Tờ trình, Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Nguyễn Văn Thắng cho biết, theo quy hoạch, mạng lưới cao tốc gồm 41 tuyến với tổng chiều dài khoảng 9.014 km. Đến nay, cả nước đã đưa vào khai thác khoảng 2.001 km đường cao tốc, đang xây dựng 1.681 km, đang chuẩn bị đầu tư khoảng 805 km; trong đó tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông sẽ cơ bản hoàn thành trong năm 2025.

Đường cao tốc Gia Nghĩa – Chơn Thành thuộc tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Tây. Đây là trục giao thông quan trọng kết nối vùng Tây Nguyên với vùng Đông Nam Bộ, Tây Nam Bộ và Thành phố Hồ Chí Minh.

Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Nguyễn Văn Thắng trình bày Tờ trình.

“Việc đầu tư cao tốc sẽ giải quyết điểm nghẽn về hạ tầng giao thông, tạo không gian mới, động lực thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh khu vực vùng Đông Nam Bộ và Tây Nguyên”, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng nhấn mạnh.

Về phạm vi đầu tư, dự án có chiều dài khoảng 128,8 km, trong đó tuyến đi qua địa phận Đắk Nông dài 27,8 km; qua địa phận Bình Phước 101 km.

Cao tốc có quy mô 6 làn xe. Để phát huy hiệu quả đầu tư, tài chính, phù hợp với khả năng cân đối các nguồn vốn, giai đoạn 1 phân kỳ đầu tư quy mô 4 làn xe hoàn chỉnh theo đúng tiêu chuẩn, quy chuẩn; giải phóng mặt bằng được thực hiện một lần theo quy mô quy hoạch (6 làn xe).

Về giải pháp thiết kế, công nghệ áp dụng, Cao tốc Gia Nghĩa - Chơn Thành được thiết kế phù hợp với Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về đường bộ cao tốc, bảo đảm tiêu chuẩn đường cao tốc 4 làn xe hoàn chỉnh. Tốc độ thiết kế đạt 100-120 km/h.

Các đại biểu tham dự phiên họp.

Bên cạnh đó, để bảo đảm kết nối, phát huy hiệu quả khai thác, trong phạm vi dự án dự kiến đầu tư 11 nút giao liên thông; đầu tư hoàn chỉnh hệ thống kết nối dân sinh như đường gom, hầm chui dân sinh, cầu vượt ngang… nhằm hạn chế tối đa chia cắt cộng đồng, bảo đảm điều kiện đi lại, sản xuất và sinh hoạt của người dân.

Cũng theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng, cao tốc được phân chia thành 4 dự án thành phần, trong đó: Dự án thành phần 1 (đường cao tốc) đầu tư theo phương thức PPP (loại hợp đồng BOT). Các dự án thành phần khác thực hiện giải phóng mặt bằng, xây dựng đường gom và cầu vượt ngang qua địa bàn 2 tỉnh Đắk Nông, Bình Phước được triển khai theo hình thức đầu tư công.

Thông tin về sơ bộ tổng mức đầu tư, Bộ trưởng cho biết tổng mức đầu tư khoảng 25.540 tỉ đồng, trong đó vốn nhà nước tham gia 12.770 tỉ đồng; ngân sách địa phương 2.233,5 tỉ đồng. Vốn nhà đầu tư thu xếp là 12.770 tỉ đồng.

Nhu cầu sử dụng đất của dự án ước tính sơ bộ khoảng 1.111 ha. Số hộ dân ảnh hưởng khoảng 1.229 hộ.

Các đại biểu tham dự phiên họp.

Về tiến độ và thời gian thực hiện, giai đoạn chuẩn bị dự án sẽ diễn ra trong giai đoạn 2023-2024, thi công từ năm 2025 và phấn đấu hoàn thành trong năm 2026.

Để bảo đảm tính khả thi trong thực hiện dự án, đẩy nhanh tiến độ, sớm hoàn thành đưa dự án vào khai thác, Chính phủ kiến nghị Quốc hội một số cơ chế cụ thể như bố trí 8.770 tỉ đồng từ nguồn tăng thu, tiết kiệm chi thường xuyên của ngân sách Trung ương năm 2022 và 1.500 tỉ đồng từ nguồn vốn ngân sách Trung ương trong Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-20125 để đầu tư dự án. Đồng thời, cho phép kéo dài thời gian giải ngân đến hết năm 2026 đối với số vốn bố trí từ nguồn tăng thu, tiết kiệm chi thường xuyên của ngân sách Trung ương năm 2022 để thực hiện dự án.

Đối với cơ chế chỉ định thầu, Tờ trình đề nghị cho phép người đứng đầu cơ quan có thẩm quyền xem xét, quyết định việc chỉ định thầu trong quá trình triển khai dự án đối với các gói thầu tư vấn, các gói thầu thực hiện đền bù, giải phóng mặt bằng và tái định cư.

Băn khoăn về một số đề xuất

Trình bày Báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho biết, Ủy ban kinh tế nhận thấy Dự án đáp ứng các tiêu chí thuộc thẩm quyền của Quốc hội quyết định chủ trương đầu tư theo quy định tại Điều 12 Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư, hồ sơ Dự án cơ bản đáp ứng yêu cầu tại Điều 16 của Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư…

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh trình bày Báo cáo thẩm tra.

Tuy nhiên, cơ quan thẩm định cũng bày tỏ băn khoăn về các đề xuất liên quan phạm vi đầu tư, hướng tuyến theo tờ trình của Chính phủ.

Cụ thể, theo Quy hoạch mạng lưới đường bộ thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, đoạn Gia Nghĩa - Chơn Thành có chiều dài 140km. Nhưng theo Chính phủ trình, dự án có tổng chiều dài tuyến khoảng 128,8km. Do đó, Ủy ban Kinh tế đề nghị làm rõ hơn việc đề xuất đầu tư thay đổi điểm đầu, điểm cuối, giảm chiều dài của dự án so với quy hoạch.

Cơ quan thẩm tra cũng đề nghị cân nhắc mở rộng đầu tư đoạn kết nối 2 km của dự án theo quy mô 4 làn xe tiêu chuẩn, bảo đảm kết nối đồng bộ nhằm phát huy hiệu quả đầu tư đường cao tốc Thành phố Hồ Chí Minh - Chơn Thành đang triển khai đầu tư.

Về phương thức đầu tư, Chính phủ kiến nghị đầu tư theo phương thức đối tác công tư. Tuy nhiên, thực tế triển khai các dự án thời gian qua cho thấy, việc thu hút các nhà đầu tư, tổ chức tín dụng tham gia đầu tư các dự án gặp nhiều khó khăn. Do đó, đề nghị bổ sung các cơ sở để bảo đảm tính khả thi, tránh trường hợp phải chuyển đổi sang hình thức đầu tư công.

Ngoài ra, theo báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, có 2 dự án BOT song hành với dự án là BOT Cầu 38 - thị xã Đồng Xoài (Bình Phước) và dự án nâng cấp mở rộng QL14 đoạn Km817 - Km887, tỉnh Đắk Nông.

Việc đầu tư dự án sẽ làm giảm doanh thu và thay đổi phương án tài chính dự kiến ban đầu của các dự án này. Vì vậy, Ủy ban Kinh tế đề nghị bổ sung giải pháp cụ thể hơn đối với phương án xử lý các dự án giao thông BOT song hành để Quốc hội có cơ sở xem xét, quyết định.

Đặc biệt, cơ quan thẩm tra đề xuất cần làm rõ sự phù hợp lãi suất vốn vay (10,7%) với phương án tài chính, tránh vượt quá khả năng chi trả của người tham gia giao thông tại khu vực này, làm giảm lưu lượng xe và ảnh hưởng tính khả thi, hiệu quả của dự án.

Đối với vốn ngân sách trung ương khoảng 10.536,5 tỉ đồng, có ý kiến Ủy ban Kinh tế cho rằng, việc bố trí 1.500 tỉ đồng từ nguồn dự phòng của Kế hoạch đầu tư công trung hạn vốn ngân sách trung ương giai đoạn 2021-2025 là không khả thi. Theo quy định của Luật Đầu tư công năm 2019, số vốn Kế hoạch đầu tư công giai đoạn 2021-2025 chỉ được thực hiện đến ngày 31/1/2026. Dự án dự kiến đến hết năm 2026 mới hoàn thành, vì vậy, đề nghị Chính phủ giải trình làm rõ việc bố trí nguồn vốn để thực hiện Dự án trong năm 2026.

Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cũng đề nghị Chính phủ cần có cơ chế giao cho các cơ quan đầu mối của các dự án rà soát, điều hòa, cân đối và thống nhất điều chỉnh tăng hoặc giảm tổng mức đầu tư giữa các dự án thành phần của dự án đó, bảo đảm không vượt sơ bộ tổng mức đầu tư của toàn bộ dự án đã được Quốc hội quyết định. Ngoài ra, cần làm rõ năng lực quản lý Dự án của các địa phương được giao làm cơ quan chủ quản, cơ quan có thẩm quyền…