Viện trưởng VKSND tối cao Nguyễn Huy Tiến: Cần tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với các cơ quan tư pháp trong giai đoạn mới

Ngành Kiểm sát đã nỗ lực vượt bậc, đạt và vượt nhiều chỉ tiêu của Quốc hội giao

Thay mặt Đoàn đại biểu Đảng bộ VKSND tối cao, đồng chí Viện trưởng VKSND tối cao Nguyễn Huy Tiến bày tỏ sự nhất trí và đồng thuận cao với các văn kiện trình Đại hội Đại biểu các cơ quan Đảng Trung ương và dự thảo các văn kiện trình Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng. Đồng thời cho rằng, các văn kiện đã có sự chuẩn bị công phu, kỹ lưỡng, có nhiều đổi mới về cả nội dung và hình thức; thể hiện rõ những chủ trương, định hướng lớn để lãnh đạo, chỉ đạo trong nhiệm kỳ tới.

Đồng chí Viện trưởng VKSND tối cao Nguyễn Huy Tiến nêu rõ, nhiệm kỳ 2020 - 2025, đất nước ta phải đối diện với nhiều khó khăn, thách thức do ảnh hưởng nặng nề của đại dịch COVID -19, sự bất thường của thiên tai, cùng với đó là tác động của xung đột vũ trang, chiến tranh thương mại và chuyển dịch cục diện thế giới. Trong nước, tình hình tội phạm diễn biến phức tạp. Án hình sự cả nhiệm kỳ tăng 19,9%, riêng năm 2025 đã giảm được 21% so với năm trước; các tranh chấp: án hành chính tăng 30%, án dân sự và các loại án khác tăng 17,9%. Điều này khiến khối lượng công việc của cơ quan tư pháp và ngành Kiểm sát tăng nhanh, phức tạp, áp lực hơn hẳn so với nhiệm kỳ trước.

Tuy nhiên, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng và Nhà nước, các cơ quan tư pháp và ngành Kiểm sát đã có nỗ lực vượt bậc, triển khai quyết liệt, đồng bộ nhiều giải pháp, đạt và vượt nhiều chỉ tiêu của Quốc hội giao. Kết quả công tác năm sau luôn cao hơn năm trước. Qua đó, góp phần giữ vững an ninh chính trị, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội, thúc đẩy hội nhập và phát triển. Đặc biệt, vào cuối nhiệm kỳ, hệ thống chính trị được sắp xếp theo mô hình mới, tinh gọn, bước đầu hoạt động thông suốt, hiệu quả.

Tổng Bí thư Tô Lâm, các đồng chí lãnh đạo, nguyên lãnh đạo Đảng, Nhà nước, các ban, bộ, ngành và các đại biểu VKSND tối cao dự Đại hội. (Ảnh: Phương Hoa, TTXVN)

Đổi mới mạnh mẽ công tác tư pháp, trong đó có hoạt động của VKSND

Đồng chí Viện trưởng VKSND tối cao Nguyễn Huy Tiến cho biết, nhiệm kỳ 2025-2030, là giai đoạn khởi đầu một kỷ nguyên phát triển mới, với những thời cơ thuận lợi và thách thức mới đan xen. Trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, cuộc cách mạng chuyển đổi số toàn cầu đang mở ra không gian phát triển mới. Nhưng tình hình vi phạm, các tranh chấp được dự báo tiếp tục gia tăng và phức tạp... Điều đó đặt ra những yêu cầu, những thách thức mới cho các cơ quan tư pháp. Để đáp ứng trong giai đoạn phát triển mới, công tác tư pháp, trong đó có hoạt động của VKSND cần được đổi mới mạnh mẽ; không chỉ để bảo đảm an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội mà còn góp phần kiến tạo hội nhập và phát triển. 

Đồng chí Nguyễn Huy Tiến, Bí thư Đảng ủy, Viện trưởng VKSND tối cao phát biểu tham luận tại Đại hội. (Ảnh: Phương Hoa, TTXVN)

Trên cơ sở tổng kết thực tiễn và tham khảo kinh nghiệm quốc tế, đồng chí Viện trưởng VKSND tối cao Nguyễn Huy Tiến đã đề xuất một số giải pháp trong thời gian tới. 

Thứ nhất là đổi mới nhận thức, tư duy về nền tư pháp phục vụ hội nhập, phát triển, vì Nhân dân.

Trong kỷ nguyên mới, hệ thống chính trị nói chung, cơ quan tư pháp nói riêng phải có nhận thức mới, tư duy mới. Phải cụ thể hóa các nghị quyết chiến lược của Đảng thành pháp luật, thành hoạt động thực tiễn, xây dựng nền tư pháp chuyên nghiệp, hiện đại, hiệu quả, kiến tạo hội nhập, phát triển, vì Nhân dân. 

Nhắc lại lời của đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm đã chỉ đạo Ngành Kiểm sát: “là một trong những trụ cột bảo vệ công lý trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa; là một thành tố quan trọng trong xây dựng nền tư pháp chuyên nghiệp, hiện đại, công bằng, nghiêm minh, liêm chính, phụng sự tổ quốc, phục vụ nhân dân; góp phần kiến tạo một xã hội kỷ cương, công bằng, dân chủ, văn minh - nơi công lý được thực thi, pháp luật được thượng tôn và lòng dân được củng cố”. Và chỉ đạo đối với Ngành Tòa án: “không chỉ là cơ quan xét xử, mà phải trở thành biểu tượng của công lý và niềm tin của Nhân dân, là điểm tựa vững chắc để người dân gửi gắm sự công bằng và lẽ phải”; đồng chí Viện trưởng VKSND tối cao Nguyễn Huy Tiến cho rằng, những chỉ đạo này là kim chỉ nam cần được quán triệt sâu sắc, triển khai đồng bộ, toàn diện. Đội ngũ cán bộ tư pháp phải có tâm thế mới, tận tâm, tận lực cống hiến, tất cả vì Nhân dân; kiên quyết loại bỏ biểu hiện vô cảm, thiếu trách nhiệm hoặc pháp luật đơn thuần. 

Thứ hai, đấu tranh phòng chống tội phạm nghiêm minh, nhân văn và hiệu quả. 

Trong nhiệm kỳ tới, bên cạnh việc tiếp tục chủ động phát hiện và xử lý tội phạm nghiêm minh, nhất là đối với tham nhũng, tiêu cực, lãng phí; chúng ta cần đề xuất những chính sách hình sự nhân văn hơn và hiệu quả hơn, như phát biểu chỉ đạo của Tổng Bí thư là: “Hoạt động kiểm sát không chỉ là thực thi pháp luật, mà còn là thực thi công lý với tinh thần nhân văn; pháp luật không chỉ để trừng trị, mà còn để giáo dục, cảm hóa, bảo vệ và khai mở lối đi cho sự hướng thiện.” 

Do vậy, cần đổi mới nhận thức, tư duy trong việc đề xuất hoàn thiện chính sách hình sự, phân loại, xử lý tội phạm và cụ thể hóa các chủ trương, định hướng lớn của Đảng, như: Ưu tiên biện pháp dân sự, kinh tế, hành chính khắc phục hậu quả trước khi xử lý hình sự, tạo điều kiện doanh nghiệp chủ động khắc phục hậu quả theo Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị; mở rộng phạm vi và nâng cao hiệu quả áp dụng thủ tục rút gọn theo Nghị quyết 66-NQ/TW của Bộ Chính trị. Đề xuất cơ chế “truy tố có điều kiện” hoặc “giải pháp thay thế truy tố” theo hướng Viện kiểm sát chỉ tiến hành truy tố nếu người phạm tội không đáp ứng được các điều kiện mà cơ quan tiến hành tố tụng đưa ra (Ví dụ như: Bồi thường thiệt hại; xin lỗi công khai; lao động công ích; không tái phạm trong thời gian thử thách…) và thường áp dụng đối với tội phạm ít nghiêm trọng, không bạo lực, phạm tội lần đầu hoặc ít nguy hiểm, người chưa thành niên phạm tội, doanh nghiệp vi phạm kinh tế - tài chính cam kết tuân thủ và khắc phục… theo nhưkinh nghiệm của một số nước (Trung Quốc, Nhật Bản, Đức, Pháp…) đã áp dụng rất hiệu quả, giảm áp lực cho các cơ quan tố tụng. 

Thứ ba, đa dạng hóa các hình thức giải quyết tranh chấp, bảo đảm xử lý kịp thời và góp phần thúc đẩy phát triển, hội nhập. 

Trong bối cảnh các tranh chấp dự báo sẽ tiếp tục gia tăng, phức tạp, nhiều vụ việc có yếu tố quốc tế. Do đó, bên cạnh các cơ chế tố tụng hiện hành cần nâng cao hiệu quả các “cơ chế giải quyết tranh chấp ngoài Tòa án” (ADR) đã được nêu trong Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội XIV của Đảng (trang 42). Cơ chế này, các chuyên gia giỏi ở các lĩnh vực (do Nhà nước quản lý) sẽ tham gia đối thoại, hòa giải, trọng tài thương mại quốc tế, trọng tài trực tuyến (ODR). Cơ chế này hiện đang được nhiều nước áp dụng rất hiệu quả, vì nhanh chóng và tiết kiệm chi phí. Ở Trung Quốc, Ủy ban hòa giải trực tiếp và trực tuyến bố trí ở tận cấp xã. Đây là hướng đi mới, nhằm giảm tải áp lực, thời gian, chi phí cho các cơ quan tố tụng và người tham gia tố tụng, bảo đảm bí mật đời tư, bí mật kinh doanh, giảm xung đột xã hội và phù hợp với truyền thống văn hóa của dân tộc ta. 

Đồng chí Nguyễn Huy Tiến, Bí thư Đảng ủy, Viện trưởng VKSND tối cao phát biểu tham luận tại Đại hội. (Ảnh: Tiến Hòa)

Thứ tư, chú trọng công tác phòng ngừa, bảo vệ lợi ích công, góp phần thúc đẩy phát triển bền vững, nâng cao chất lượng cuộc sống và hạnh phúc của Nhân dân.

Bộ Chính trị đã có kết luận và Quốc hội đã thông qua Nghị quyết cho phép Viện kiểm sát thí điểm khởi kiện dân sự để bảo vệ lợi ích công và người yếu thế từ ngày 1/1//2026 tại 6 tỉnh, thành phố lớn. Đây là nhiệm vụ mới, rất quan trọng nhằm phòng ngừa, cảnh báo ở các lĩnh vực có nguy cơ cao và đang bức xúc hiện nay, như: ô nhiễm môi trường, an toàn thực phẩm, dược phẩm, đất đai, tài nguyên, tài sản công, lợi ích của nhóm yếu thế... Qua đó, nhằm góp phần thực hiện chủ trương không đánh đổi môi trường để lấy lợi ích kinh tế nhất thời và luôn quan tâm đến môi trường sống, đến sức khỏe con người, hướng tới xây dựng đất nước Việt Nam tươi đẹp “non xanh, nước biếc”, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và hạnh phúc của Nhân dân trong quá trình hội nhập, phát triển. 

Thứ năm, thúc đẩy chuyển đổi số đồng bộ, liên thông trong hệ thống tư pháp.

Chuyển đổi số là xu thế tất yếu, khách quan của toàn cầu. Thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị, công tác chuyển đổi số trong hoạt động tư pháp, nhất là hoạt động của Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án, Thi hành án các cấp là yêu cầu cấp bách. Mỗi năm chúng ta khởi tố mới khoảng 100 nghìn vụ án hình sự, thụ lý khoảng 600 nghìn vụ án hành chính, dân sự. Khối lượng công việc tăng bình quân khoảng 10% mỗi năm; nếu không chuyển đổi số, không thể đáp ứng. Vì vậy, phải đi tắt, đón đầu, đồng bộ, liên thông, xây dựng nền tảng dùng chung ứng dụng AI và đặt dưới sự lãnh đạo tập trung, thống nhất của Đảng trong chuyển đổi số của các cơ quan tư pháp.