Trong số 38 bị can vừa bị VKSND tối cao truy tố trong vụ “đại án Việt Á”, có hai bị can là Nguyễn Minh Tuấn (cựu Vụ trưởng Vụ Trang thiết bị & Công trình y tế, Bộ Y tế) và Nguyễn Nam Liên (cựu Vụ trưởng Vụ Kế hoạch tài chính, Bộ Y tế) cùng bị truy tố về tội “Nhận hối lộ”, quy định tại điểm a, b, Khoản 4, Điều 354 Bộ luật Hình sự, với khung hình phạt từ 20 năm đến tù chung thân hoặc tử hình.
Thực hiện chỉ đạo của Nguyễn Thanh Long - Cựu Bộ trưởng Bộ Y tế, 2 bị can này đã trực tiếp giúp Công ty Việt Á để được cấp số đăng ký lưu hành chính thức Test xét nghiệm, biến Test xét nghiệm thuộc sở hữu Nhà nước thành sản phẩm của Công ty Việt Á; quyết định giá hiệp thương, nâng khống giá Test xét nghiệm lên gấp nhiều lần so với giá trị thực.
Giúp cấp số đăng ký lưu hành Test xét nghiệm trái quy định
Theo cáo trạng của VKSND tối cao, do Công ty Việt Á không thuộc đối tượng cấp số đăng ký lưu hành Test xét nghiệm nên ngoài việc nhờ Nguyễn Văn Trịnh (cựu Trợ lý Phó Thủ tướng), Nguyễn Thanh Long (cựu Bộ trưởng Bộ Y tế) và Nguyễn Huỳnh (nguyên Phó trưởng phòng Quản lý giá, Cục Quản lý dược, Bộ Y tế, nguyên Thư ký của Nguyễn Thanh Long) can thiệp, tác động, Phan Quốc Việt - Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Công ty Việt Á còn trực tiếp gặp, nhờ Nguyễn Minh Tuấn, khi đó là Vụ trưởng Vụ trang thiết bị và công trình y tế, Phó Chủ tịch Hội đồng tư vấn cấp số đăng ký lưu hành sinh phẩm chuẩn đoán, Bộ Y tế giúp tham mưu, đề xuất Lãnh đạo Bộ Y tế ký quyết định cấp số đăng ký lưu hành và được Tuấn đồng ý.
Nguyễn Minh Tuấn biết rõ Test xét nghiệm COVID-19 là sản phẩm của Đề tài thuộc sở hữu Nhà nước, không đủ điều kiện để cấp số đăng ký lưu hành cho Công ty Việt Á theo Nghị định 36 và Nghị định số 169; được cấp dưới báo cáo rõ hồ sơ xin cấp số đăng ký lưu hành thiếu 4 tài liệu, gồm: Bản phân loại trang thiết bị y tế theo mẫu; Giấy ủy quyền của chủ sở hữu trang thiết bị y tế cho cơ sở thực hiện việc đăng ký lưu hành theo mẫu; Giấy xác nhận đủ điều kiện bảo hành do chủ sở hữu trang thiết bị y tế cấp theo mẫu và Giấy chứng nhận kiểm định theo quy định của Bộ trưởng Bộ Y tế, không đủ điều kiện để cấp số đăng ký lưu hành. Tuy nhiên, do Nguyễn Huỳnh, Nguyễn Văn Trịnh, Nguyễn Thanh Long tác động, chỉ đạo và Việt trực tiếp đặt vấn đề nên Nguyễn Minh Tuấn đã thực hiện các hành vi sai phạm.
Thứ nhất, Nguyễn Minh Tuấn trao đổi, hướng dẫn Công ty Việt Á làm việc với Viện vệ sinh dịch tễ Trung ương để có kết quả đánh giá chất lượng Test xét nghiệm và phải được Hội đồng khoa học của Bộ KH&CN nghiệm thu Test xét nghiệm.
Thứ hai, Tuấn trực tiếp báo cáo và chỉ đạo bà Đào Phương Linh (chuyên viên Vụ Trang thiết bị & Công trình y tế) gửi email, báo cáo rõ với Nguyễn Thanh Long, về việc không đủ điều kiện cấp số đăng ký lưu hành cho Test xét nghiệm của Công ty Việt Á, nhưng khi nhận được chỉ đạo của Long thì Tuấn vẫn chủ trì họp Hội đồng tư vấn cấp số đăng ký lưu hành và ký tờ trình để ông Nguyễn Trường Sơn - Thứ trưởng Bộ Y tế ký quyết định cấp số đăng ký lưu hành tạm thời cho Test xét nghiệm của Công ty Việt Á, trái quy định tại Nghị định 36 và Nghị định số 169.
Thứ ba, Tuấn phối hợp với Nguyễn Nam Liên xác định giá hiệp thương Test xét nghiệm là 470 nghìn đồng/Test, không có căn cứ, trái quy định tại Điều 10, Thông tư số 56/2014/TT-BTC.
Thứ tư, Tuấn chủ trì họp Hội đồng tư vấn cấp số đăng ký sinh phẩm chẩn đoán thông qua và trình ông Nguyễn Trường Sơn - Thứ trưởng Bộ Y tế ký quyết định cấp số đăng ký lưu hành chính thức Test xét nghiệm theo chỉ đạo của Nguyễn Thanh Long, trái quy định Nghị định số 169.
Để được Nguyễn Minh Tuấn giúp đỡ trong quá trình kiểm tra, đánh giá, tham mưu để Bộ Y tế cấp số đăng ký lưu hành Test xét nghiệm COVID-19 cho Công ty Việt Á trái quy định của pháp luật, vào tháng 3 và tháng 7/2020, Phan Quốc Việt đã gặp và đưa tiền hối lộ Nguyễn Minh Tuấn 2 lần, với tổng số 300.000 USD (tương đương 6.944.800.000 đồng).
Cáo trạng xác định, hành vi của Nguyễn Minh Tuấn đã giúp Công ty Việt Á được cấp số đăng ký lưu hành, biến Test xét nghiệm thuộc sở hữu Nhà nước thành sản phẩm của Công ty Việt Á, được sản xuất, bán thương mại, gây thiệt hại số tiền hơn 1.235 tỉ đồng, trong đó thiệt hại cho Ngân sách Nhà nước hơn 402 tỉ đồng.
Quyết định giá hiệp thương, nâng khống giá Test xét nghiệm
Còn Nguyễn Nam Liên được Nguyễn Thanh Long phân công cùng Nguyễn Minh Tuấn tiến hành hiệp thương giá Test xét nghiệm COVID-19 để Bộ Y tế mua 200.000 Test xét nghiệm của Công ty Việt Á, có sự tham gia của đại diện Bộ Tài chính.
Quá trình thực hiện, Nguyễn Nam Liên đã bỏ qua các tài liệu còn thiếu Bảng chi tiết yếu tố hình thành giá trong hồ sơ hiệp thương và các căn cứ tính giá của Công ty Việt Á, báo cáo Nguyễn Thanh Long thống nhất và quyết định giá hiệp thương với Công ty Việt Á là 470 nghìn đồng/Test không có căn cứ, là giá đã bị Công ty Việt Á nâng khống gấp nhiều lần so với giá trị thực, trái quy định tại Điều 10, Thông tư số 56/2014/TT-BTC, chưa đủ căn cứ để xác định giá Test xét nghiệm COVID-19 khi hiệp thương.
Trên cơ sở kết quả hiệp thương, ngày 27/3/2020, Bộ Tài chính ra Thông báo số 266, xác định giá hiệp thương là tạm tính, không có quy định trong Luật Giá, để Công ty Việt Á lợi dụng, thiết lập mặt bằng giá bán cho các đơn vị, cơ sở y tế, thu lời bất chính và gây thiệt hại đặc biệt nghiêm trọng tài sản Nhà nước.
Cơ quan tố tụng xác định, Liên đã không kịp thời tham mưu thực hiện việc kiểm tra giá hiệp thương theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, quá trình kiểm tra giá hiệp thương phát hiện có sai phạm về nguyên vật liệu sản xuất, có thành viên đề nghị Bộ Y tế thu hồi số đăng ký Test xét nghiệm của Công ty Việt Á, nhưng Nguyễn Nam Liên không tham mưu, đề xuất biện pháp xử lý; không ra kết luận kiểm tra, vi phạm quy định tại Khoản 3, Điều 13, Nghị định 177/2013/NĐ-CP của Chính phủ, dẫn đến Bộ Y tế tiếp tục công bố giá Test xét nghiệm của Công ty Việt Á theo giá đã bị nâng khống lên cổng thông tin điện tử Bộ Y tế, tiếp tục tạo mặt bằng giá để Công ty Việt Á bán cho các đơn vị, địa phương;
Ngoài ra, Nguyễn Nam Liên còn đề xuất dùng nguồn tiền tài trợ của các ngân hàng để thanh toán tiền mua 200.000 Test xét nghiệm của Công ty Việt Á, với đơn giá 470 nghìn đồng/Test, trái quy định của pháp luật, tổng số tiền thanh toán là 49 tỉ đồng, trong khi giá này chưa có căn cứ để thanh toán và đang bị Bộ Tài chính, Bộ Y tế kiểm tra.
Với sự giúp đỡ trái pháp luật của Nguyễn Nam Liên như nêu trên, vào khoảng đầu tháng 7/2020, Phan Quốc Việt đã gặp và đưa hối lộ cho Liên số tiền 100.000 USD (tương đương 2.308.750.000 đồng) tại phòng làm việc của Liên.
Cáo trạng xác định, hành vi của Nguyễn Nam Liên đã tạo điều kiện cho Công ty Việt Á không bị thu hồi số đăng ký lưu hành, được sản xuất, bán thương mại trái phép với giá Test xét nghiệm đã bị Phan Quốc Việt nâng khống, gây thiệt hại số tiền hơn 1.235 tỉ đồng, trong đó thiệt hại cho Ngân sách Nhà nước hơn 402 tỉ đồng.
Đây là vụ án thứ 2 Nguyễn Nam Liên bị “nhúng chàm”. Trước đó, cuối tháng 11/2022, Nguyễn Nam Liên bị TAND TP Hà Nội tuyên phạt 24 tháng tù về tội “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng”, do liên quan đến vụ “biển thủ” 3,8 triệu USD tại Công ty Dược Cửu Long.