Những đột phá trong công tác kiểm sát việc tạm giữ, tạm giam và thi hành án hình sự

Năm 2021, công tác kiểm sát việc tạm giữ, tạm giam và thi hành án hình sự (THAHS) đã đạt được nhiều kết quả nổi bật. Vụ 8, VKSND tối cao đã tăng cường công tác tham mưu, chỉ đạo điều hành, tạo bước đột phá trong hoạt động kiểm sát, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ đột xuất được giao, được lãnh đạo VKSND tối cao đánh giá cao, từ đó góp phần bảo vệ quyền con người, nâng cao vị thế của VKSND các cấp.

 Đột phá, sáng tạo trong tham mưu ban hành Chỉ thị số 06/CT-VKSTC 

Trong Chỉ thị của Viện trưởng VKSND tối cao về công tác của ngành KSND năm 2021 có xác định một trong những nhiệm vụ trọng tâm là: “Quan tâm bảo vệ quyền con người, thông qua công tác kiểm sát giam giữ, THAHS, bảo đảm hoạt động giam, giữ, bắt buộc chữa bệnh và THAHS đúng pháp luật; phát hiện đầy đủ, kịp thời và ban hành kháng nghị, kiến nghị để xử lý nghiêm các vi phạm pháp luật của các cơ quan tư pháp trong lĩnh vực này”.

Vụ trưởng Vụ 8 Lương Minh Thống phát biểu tại Hội nghị tổng kết công tác thi đua của Khối 2 VKSND tối cao - năm 2021.

Ngay sau khi Viện trưởng VKSND tối cao ban hành Chỉ thị công tác, Vụ Kiểm sát việc tạm giữ, tạm giam và thi hành án hình sự (Vụ 8), VKSND tối cao đã chủ động xây dựng chương trình công tác và ban hành Hướng dẫn công tác kiểm sát việc tạm giữ, tạm giam và THAHS năm 2021 đối với VKSND các cấp, đồng thời, thành lập 5 tổ chuyên đề do các đồng chí Phó Vụ trưởng làm tổ trưởng để triển khai thực hiện những nhiệm vụ trọng tâm. Kết quả, đơn vị đã hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ trong năm 2021. Trước hết, đơn vị đã tăng cường công tác tham mưu, chỉ đạo điều hành, tạo bước đột phá trong hoạt động kiểm sát. Trên cơ sở kết quả các đợt kiểm sát thi hành biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh tại cơ sở điều trị bắt buộc chữa bệnh như: Viện Pháp y tâm thần Trung ương; Viện Pháp y tâm thần Trung ương Biên Hòa, Bệnh viện tâm thần Trung ương I, ngoài việc phát hiện các vi phạm của cơ sở điều trị bắt buộc chữa bệnh, Vụ 8 đã phát hiện nhiều vi phạm, thiếu sót của Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, TAND các cấp và các cơ quan liên quan trong việc giao, nhận, đối tượng bắt buộc chữa bệnh; việc ra quyết định bắt buộc chữa bệnh không đúng quy định của pháp luật, quan hệ phối hợp với cơ sở điều trị trong việc nhận thông báo của cơ sở điều trị, hoặc đã có quyết định đình chỉ bắt buộc chữa bệnh nhưng không đến nhận đối tượng, không phối hợp để truy tìm đối tượng bắt buộc chữa bệnh bỏ trốn…. Những tồn tại, vi phạm, thiếu sót nêu trên phần nào đã ảnh hưởng đến mục đích, ý nghĩa của biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh.

Từ thực trạng trên, để hoạt động kiểm sát việc tạm giữ, tạm giam và THAHS thực chất, hiệu lực, hiệu quả, đơn vị đã kịp thời tham mưu Viện trưởng VKSND tối cao ban hành Chỉ thị số 06/CT-VKSTC ngày 28/6/2021 về tăng cường trách nhiệm, hiệu quả thực hành quyền công tố, kiểm sát việc áp dụng và thi hành  biện  pháp  tư  pháp  bắt  buộc chữa  bệnh  trong  điều tra, truy tố, xét  xử và THAHS để thống nhất, tăng cường nhận thức về vị trí, nhiệm vụ và thực hiện đúng về công tác này trong toàn Ngành. Sau khi Chỉ thị được ban hành, Vụ 8 đã kịp thời tham mưu lãnh đạo Viện ban hành kế hoạch triển khai thực hiện trong Ngành. Việc ban hành Chỉ thị được lãnh đạo VKSND tối cao đánh giá cao, đã góp phần củng cố hoạt động này, từ đó nâng cao vị thế của VKSND các cấp.

Bên cạnh đó, ngay sau khi nhận được chỉ đạo của Ban cán sự Đảng VKSND tối cao về việc giao cho Vụ 8 xác minh làm rõ vụ việc giảm thời hạn chấp hành án phạt tù đối với Phan Sào Nam, chấp hành án tại Trại giam Quảng Ninh được TAND tỉnh Quảng Ninh quyết định giảm thời hạn chấp hành án phạt tù 2 lần. Tuy nhiên, Phan Sào Nam chưa tích cực khắc phục số tiền còn phải thi hành. Đơn vị đã khẩn trương tổ chức nhiều tổ công tác tiến hành xác minh làm rõ vi phạm của các cá nhân và đơn vị liên quan. Kết quả xác minh xác định việc giảm thời hạn chấp hành án phạt tù đối với Phan Sào Nam là trái quy định của pháp luật, Vụ 8 đã phối hợp các đơn vị trong và ngoài Ngành, tham mưu lãnh đạo Viện tổ chức họp liên ngành Công an - Tòa án - Viện kiểm sát để giải quyết vụ việc. Bằng các biện pháp nghiệp vụ cùng với tinh thần trách nhiệm cao trong công việc và sự chỉ đạo quyết liệt của lãnh đạo VKSND tối cao, Vụ 8 đã kịp thời tham mưu đề xuất để xử lý giải quyết dứt điểm việc tồn đọng kéo dài trong các vụ việc dư luận xã hội quan tâm; đã cung cấp kết quả xác minh cho VKSND cấp cao tại Hà Nội để ban hành kháng nghị đề nghị TAND cấp cao tại Hà Nội hủy quyết định giảm thời hạn chấp hành án phạt tù trái pháp luật đối với Phan Sào Nam. Qua đó, góp phần thu hồi về cho Nhà nước số tiền nhiều chục tỉ đồng, nâng cao vị thế cho Ngành trong việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn về kiểm sát việc xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù nói riêng và thực hiện kiểm sát tuân theo pháp luật trong hoạt động tư pháp của VKSND nói chung. Tài liệu do Vụ 8 xác minh, thu thập được VKSND cấp cao tại Hà Nội sử dụng để kháng nghị, đến nay, TAND cấp cao tại Hà Nội đã chấp nhận kháng nghị, hủy các quyết định trái pháp luật. Qua vụ việc trên, Vụ 8 đã kịp thời ban hành thông báo rút kinh nghiệm, hướng dẫn, chỉ đạo Viện kiểm sát các địa phương kiểm sát chặt chẽ trong việc xác nhận lập công, xác nhận hoàn cảnh kinh tế đặc biệt khó khăn, việc xếp loại chấp hành án phạt tù cũng như việc giảm thời hạn chấp hành án phạt tù.

Hoàn thành chất lượng công tác kiểm sát đặc xá năm 2021

Trong công tác đặc xá năm 2021, Vụ 8 kịp thời tham mưu lãnh đạo VKSND tối cao ban hành nhiều văn bản hướng dẫn triển khai thực hiện công tác kiểm sát đặc xá trong ngành KSND và phân công VKSND cấp tỉnh thực hiện nhiệm vụ kiểm sát việc lập hồ sơ đặc xá, thực hiện quyết định đặc xá nơi có trại giam thuộc Bộ Công an đóng. Đồng thời, tham mưu lãnh đạo Viện kiến nghị Cơ quan Thường trực Hội đồng tư vấn đặc xá báo cáo xin chủ trương xét đặc xá cho các đối tượng thuộc diện án của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực (Ban Chỉ đạo) theo dõi, chỉ đạo và lập riêng danh sách để các Thành viên Hội đồng tư vấn đặc xá thực hiện thẩm tra.

Trong phân công, chỉ đạo, điều hành và trực tiếp tham gia kiểm tra, kiểm sát về công tác đặc xá, mặc dù trong điều kiện dịch bệnh COVID-19 bùng phát phức tạp, ảnh hưởng đến sức khỏe, tâm lý của cán bộ thực hiện nhiệm vụ đặc xá năm 2021, tuy nhiên, bằng sự nỗ lực của lãnh đạo, cán bộ trực tiếp thực hiện nhiệm vụ, sự chỉ đạo quyết liệt trong việc phân công nhiệm vụ và đặt nhiệm vụ phòng, chống dịch lên hàng đầu, dù được giao với khối lượng lớn công việc trong khoảng thời gian rất ngắn nhưng lãnh đạo, cán bộ của 2 tổ công tác (Tổ thẩm định liên ngành và Tổ chuyên viên giúp việc cho Thành viên Hội đồng tư vấn đặc xá) đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ và đạt chất lượng.

Kiểm sát viên Vụ 8, VKSND tối cao kiểm sát việc thực hiện Quyết định đặc xá của Chủ tịch nước tại Trại giam Suối Hai, Bộ Công an. Ảnh: Trần Tùng

Trong thực hiện nhiệm vụ thẩm tra, thẩm định hồ sơ đề nghị đặc xá, Viện kiểm sát đã phát hiện và đề nghị Hội đồng tư vấn đặc xá loại khỏi danh sách đề nghị đặc xá đối với các trường hợp chưa bảo đảm điều kiện, tiêu chuẩn và được Hội đồng tư vấn đặc xá chấp nhận. Quá trình thẩm tra hồ sơ đề nghị đặc xá, đơn vị đã kiến nghị, yêu cầu Cơ quan Thường trực Hội đồng tư vấn đặc xá Bộ Công an và TAND tối cao cung cấp, bổ sung đính chính đối với các hồ sơ phạm nhân đề nghị đặc xá và hồ sơ người đang được hoãn, được tạm đình chỉ chấp hành án phạt tù đề nghị đặc xá trong trường hợp đặc biệt. Ngoài ra, đơn vị đã chỉ đạo yêu cầu một số Viện kiểm sát địa phương (Điện Biên, Tiền Giang, Ninh Bình, Phú Thọ,…) xác minh các trường hợp nếu được đặc xá có làm ảnh hưởng đến an ninh trật tự địa phương hay không.

Trong thực hiện nhiệm vụ kiểm sát việc lập hồ sơ, kiểm sát thực hiện quyết định đặc xá, đơn vị tiến hành kiểm sát việc lập hồ sơ đề nghị đặc xá tại các trại giam, trại tạm giam thuộc Bộ Công an, đã ban hành kết luận kiểm sát và kiến nghị đối với những vi phạm, tồn tại trong việc lập hồ sơ đề nghị đặc xá, trong đó yêu cầu bổ sung đề nghị đặc xá đối với các trường hợp đủ điều kiện. Phân công, chỉ đạo VKSND cấp tỉnh nơi có trại giam đóng quân kiểm sát việc lập hồ sơ đề nghị đặc xá tại các trại giam và trại tạm giam thuộc Bộ Công an. Các VKSND được phân công kiểm sát đã thực hiện nghiêm túc, kịp thời ban hành kết luận và kiến nghị đối với những vi phạm, tồn tại trong việc lập hồ sơ đề nghị đặc xá; đồng thời, Vụ 8 đã trực tiếp kiểm sát thực hiện quyết định đặc xá tại 5 trại giam; phân công VKSND cấp tỉnh kiểm sát 49/54 trại giam, 4 trại tạm giam thuộc Bộ Công an và kiểm sát việc thực hiện quyết định đặc xá tại các trại tạm giam Công an tỉnh, TAND tỉnh.

Mặt khác, thực hiện chỉ đạo sát sao của đồng chí Viện trưởng VKSND tối cao, đơn vị tích cực, chủ động phối hợp với Thanh tra VKSND tối cao tiến hành thanh tra đột xuất tại VKSND địa phương và một số cơ sở bắt buộc chữa bệnh để làm rõ nguyên nhân, trách nhiệm trong việc tham mưu ban hành quyết định bắt buộc chữa bệnh trái quy định, góp phần vào thành công của cuộc thanh tra nghiệp vụ.

Để kịp thời kiểm sát bảo đảm quyền bầu cử của người bị tạm giữ, người bị tạm giam, đơn vị đã ban hành Hướng dẫn số 21/HD-VKSTC về một số nội dung công tác kiểm sát bảo đảm quyền bầu cử của người bị tạm giữ, người bị tạm giam tại các cơ sở giam giữ, VKSND các cấp thực hiện kiểm sát bảo đảm quyền bầu cử của người bị tạm giữ, người bị tạm giam, góp phần vào sự thành công trong bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XV và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2021-2026. Đến nay, không có khiếu nại, tố cáo, phản ánh về công tác bầu cử tại cơ sở giam giữ.

Ngoài ra, đơn vị đã phối hợp với Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam tiến hành kiểm tra, giám sát việc chấp hành pháp luật trong tạm giữ, tạm giam, THAHS tại một số tỉnh, bước đầu ghi nhận một số khó khăn, vướng mắc, kiến nghị đề xuất của các đơn vị liên quan, đồng thời chỉ đạo các cơ quan hữu quan nghiên cứu đề xuất tăng cường cơ sở vật chất, phương tiện kỹ thuật, nâng cao chất lượng công tác, tăng cường công tác phối hợp nhằm thực hiện tốt công tác tạm giữ, tạm giam, THAHS.

Thêm vào đó, qua thực hiện chức năng, nhiệm vụ, trong năm, đơn vị cũng được lãnh đạo Viện đánh giá cao về chất lượng chuẩn bị tài liệu phục vụ cho Hội nghị tập huấn toàn Ngành về công tác kiểm sát việc tạm giữ, tạm giam và THAHS. Đơn vị cũng đã tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, chỉ đạo điều hành; kịp thời ứng phó, khắc phục khó khăn, thích nghi với tình hình mới, diễn biến phức tạp của dịch COVID-19 để hoàn thành tốt các chỉ tiêu công tác kiểm sát. Vụ 8 đã chủ động phối hợp với các trại tạm giam thuộc Bộ Công an trong công tác phòng, chống dịch; kịp thời tham mưu ban hành các văn bản chỉ đạo toàn Ngành tăng cường công tác phòng chống dịch COVID-19 và bảo đảm chất lượng kiểm sát tại cơ sở giam giữ. Đồng thời, tăng cường công tác đào tạo, tự đào tạo, xây dựng thể chế đáp ứng yêu cầu và nhiệm vụ mới.

Coi trọng công tác cán bộ

Vụ trưởng Vụ 8 Lương Minh Thống cho biết, năm 2021, để hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ được giao, ngay từ đầu năm, đơn vị đã đề ra phương châm công tác, đổi mới tư duy, cách nghĩ, cách làm. Cùng với việc đề ra nhiều giải pháp thì đơn vị cũng đã xác định công tác cán bộ là khâu quan trọng, ảnh hưởng đến hiệu quả và chất lượng hoạt động của đơn vị. Chính vì thế, trong năm qua, đơn vị đã đổi mới, tăng cường công tác đào tạo, tự đào tạo theo hình thức “cầm tay, chỉ việc”; tập trung đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng, kinh nghiệm kiểm sát việc tạm giữ, tạm giam, THAHS, nhất là kỹ năng phát hiện vi phạm trong hoạt động kiểm sát tại các cơ sở giam giữ; thường xuyên cập nhật quy định mới của pháp luật. Để nâng cao vai trò của các Kiểm sát viên, lãnh đạo đơn vị đã phân công mỗi Kiểm sát viên chịu trách nhiệm hướng dẫn một công chức trẻ, chưa có nhiều kinh nghiệm thực tiễn, kinh nghiệm kiểm sát để phát hiện vi phạm trong hoạt động tạm giữ, tạm giam, THAHS, đồng thời gắn kết trách nhiệm cá nhân trong mỗi hoạt động nghiệp vụ vừa bảo đảm tính kế thừa và tính sáng tạo trong công việc. Với những thành tích đạt được trong năm, nhiều tập thể và cá nhân của Vụ 8 đã được Viện trưởng VKSND tối cao khen thưởng. Vụ 8 cũng được các đơn vị trong Khối thi đua số 2 bình bầu để được tặng thưởng Cờ thi đua của Chính phủ năm 2021.