(BVPL) - Những ngày cận Tết Nguyên đán 2015, rong ruổi du xuân trên vùng đất Tây Nguyên, chúng tôi được “say” với tình người J’Rai; được tận mắt chứng kiến những lễ hội độc đáo và được nghe kể về những câu chuyện lạ lùng của người J’Rai trên đất Gia Lai.
 


Cũng trong cuộc hội ngộ tại nhà Ama Kiêm (buôn Lao), chúng tôi biết thêm được nhiều câu chuyện thú vị về những ghè rượu (ché tuk), cái để làm ra thứ rượu cần ngon khiến chúng tôi ngất ngây say với tình nghĩa người J’Rai. Với người J’Rai, những chiếc ghè không chỉ là công cụ để làm ra thứ rượu cần ngon mà đó còn là một vật hiện thân trong đời sống tâm linh của họ. Chiếc ghè rượu cần luôn gắn với người J’Rai qua bao thăng trầm. Nó là chứng nhân cho bao sự kiện quan trọng của đời người cũng như trong cộng đồng người J’Rai. Ghè rượu không thể thiếu trong mọi nghi lễ, từ lễ mừng lúa mới, cầu sức khỏe, cầu mùa màng, đón một sinh linh ra nhập cộng đồng cho đến khi kết thúc một kiếp người… Đây còn là một trong những đồ vật đầu tiên được dâng lên cúng Giàng.

Với những chiếc ché này, người J’Rai phải đổi cả bầy bò có khi đến hơn hai chục con bò mới có được.

Những chiếc ghè quý có thể báo mộng cho gia chủ biết được nhà sắp có điềm lành hay điềm dữ. Theo người J’Rai, nếu trong gia đình gia chủ sắp có điềm không hay, chiếc ghè sẽ báo mộng cho gia chủ biết để cúng tránh gặp hạn. Với những chiếc ghè này, người J’Rai không bao giờ để hở miệng, dù có làm rượu hay không. Người J’Rai quan niệm những chiếc ghè này nếu không làm rượu dù không đậy kín miệng sẽ bị con ma xấu vào trú ngụ. Ghè quý cũng báo cho gia chủ biết trong gia chủ sắp có người chết nếu nó đổ mồ hôi đỏ như máu...

Và cũng bởi giá trị thiêng liêng này mà đa số những chiếc ghè đều được chủ nhân của nó giấu kín không cho ai biết.

Người J’Rai hiện vẫn còn rất tự hào khi kể về cặp ché tuk vợ chồng của đồng bào mình là 2 chiếc ghè quý hiếm nhất đang được trưng bày ở bảo tàng tỉnh Gia Lai.
 

Ama Như - Ama Mẫn

.