Gia đình là hạt nhân, tế bào lành mạnh của xã hội, tổ ấm của mỗi người; là nơi nuôi dưỡng, bồi đắp nhân cách và phát huy các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Gia đình chính là cái nôi đầu tiên hình thành nhân cách, văn hóa ứng xử của mỗi công dân
Gia đình là “tế bào của xã hội”, nơi trẻ em học bài học đầu tiên về cách ứng xử, tôn trọng, sẻ chia và yêu thương. Mỗi lời ăn, tiếng nói, cách cư xử giữa các thành viên đều góp phần định hình nhân cách của thế hệ trẻ. Những giá trị “kính trên, nhường dưới”, “hiếu nghĩa, thủy chung” không chỉ là đạo lý ngàn đời, mà còn là chuẩn mực giúp con người Việt Nam vững vàng trước những biến động của thời đại.
Từ câu chuyện mẹ kể đến cách sống của con
“Ngày nhỏ, mẹ dạy tôi chỉ cần sống tử tế thì đi đâu cũng được quý mến. Giờ tôi lại dạy con mình như thế.” Đó là chia sẻ của chị Nguyễn Thị Hạnh, một giáo viên ở Ninh Bình, khi nói về cách chị nuôi dạy hai con. Mỗi buổi tối, cả nhà dành 30 phút cùng đọc sách, kể chuyện và nói về “việc tốt trong ngày”. Những buổi sinh hoạt tưởng chừng nhỏ ấy lại khiến con trẻ biết yêu thương, biết nói lời cảm ơn và xin lỗi đúng lúc.
Theo PGS.TS Trần Thành Nam, Trường Đại học Giáo dục (Đại học Quốc gia Hà Nội), những năm đầu đời là giai đoạn vàng trong quá trình hình thành nhân cách con người. Ông nhấn mạnh: “ Trẻ học được cách yêu thương, tôn trọng, cư xử đúng mực đầu tiên không phải từ trường học, mà từ chính cha mẹ và những người thân trong gia đình.” Sự gắn kết tình cảm và mô hình ứng xử trong gia đình chính là “bản sao thu nhỏ” của xã hội, nơi trẻ học cách đối nhân xử thế, giải quyết mâu thuẫn và rèn luyện cảm xúc tích cực.
Các nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Gia đình và Giới (Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam) cho thấy, ảnh hưởng của môi trường gia đình đối với hành vi và nhân cách trẻ chiếm tỷ lệ hơn so với các yếu tố khác như nhà trường hay xã hội. Điều này khẳng định, việc giáo dục đạo đức, lối sống trong mỗi mái ấm vẫn là nền tảng không thể thay thế.
    |
 |
| Bố mẹ cùng con đọc sách, góp phần hình thành nhân cách và tình cảm yêu thương trong trẻ. |
Giáo dục đạo đức - nền tảng bền vững của mỗi mái ấm
Theo Viện Nghiên cứu Gia đình và Giới, nhiều gia đình Việt Nam hiện đối mặt với thách thức về thời gian gắn bó giữa các thế hệ do nhịp sống công nghiệp hóa. Tuy nhiên, thời gian qua đã xuất hiện nhiều mô hình hay như “Ông bà, cha mẹ mẫu mực - con cháu thảo hiền”, hay “Gia đình phát triển bền vững”, giúp khơi dậy truyền thống tốt đẹp, củng cố sự gắn bó và trách nhiệm giữa các thành viên trong gia đình.
Thực tế, trong nhiều chương trình tuyên dương “Gia đình văn hóa tiêu biểu”, không ít câu chuyện giản dị nhưng cảm động về những người cha, người mẹ âm thầm gìn giữ tổ ấm, dạy con bằng yêu thương và nhân hậu, đã trở thành tấm gương lan tỏa trong cộng đồng.
Lối sống văn hóa - sợi dây gắn kết yêu thương
Theo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, năm 2024 cả nước có hơn 23 triệu hộ gia đình đạt danh hiệu “Gia đình văn hóa”, chiếm 91,92% tổng số hộ dân. Con số ấy cho thấy nỗ lực bền bỉ của các địa phương trong việc xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở, đồng thời phản ánh ý thức của người dân trong việc hướng đến những giá trị đạo đức tốt đẹp, bền vững.
Ở nhiều vùng quê, hương ước - quy ước dòng họ vẫn được duy trì như kim chỉ nam trong ứng xử hằng ngày. Những giá trị “thương người như thể thương thân”, “ăn quả nhớ kẻ trồng cây” vẫn là bài học đầu tiên mà trẻ nhỏ được nghe trong mỗi câu chuyện kể trước giờ ngủ. Đó cũng là cách mà người Việt gìn giữ bản sắc văn hóa, tạo nên sức mạnh tinh thần cho dân tộc qua bao thế hệ.
|
 |
| Gia đình tham gia các hoạt động cộng đồng tại địa phương - mô hình giáo dục đạo đức và lối sống văn hóa từ gia đình lan tỏa ra xã hội. |
Bộ tiêu chí ứng xử trong gia đình - kim chỉ nam cho hạnh phúc
Để cụ thể hóa chủ trương xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành Bộ tiêu chí ứng xử trong gia đình. Bộ tiêu chí gồm 4 nhóm chính: ứng xử giữa vợ và chồng; giữa cha mẹ và con; giữa ông bà và cháu; giữa anh, chị, em. Mỗi nhóm đều hướng đến giá trị cốt lõi là “yêu thương - chia sẻ - tôn trọng - trách nhiệm”.
Theo hướng dẫn của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, hầu hết các tỉnh, thành phố trên cả nước triển khai thực hiện Bộ tiêu chí. Nhiều địa phương ghi nhận hiệu quả tích cực, như giảm mâu thuẫn, bạo lực gia đình, đồng thời nâng cao nhận thức về vai trò của mỗi cá nhân trong việc gìn giữ hạnh phúc.
Bộ tiêu chí này cũng là căn cứ quan trọng để hướng dẫn các địa phương lồng ghép giáo dục đạo đức, lối sống vào hoạt động cộng đồng, góp phần xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh ngay từ mỗi gia đình.
Giáo dục đạo đức, lối sống trong gia đình không chỉ là trách nhiệm riêng của từng mái ấm, mà còn là nền tảng của sự phát triển xã hội. Một quốc gia bền vững phải được xây dựng từ những công dân có nhân cách, và nhân cách ấy được gieo trồng từ tình yêu thương trong chính gia đình.
Khi mỗi gia đình trở thành “trường học đầu tiên của yêu thương”, nơi con người học cách sống tử tế, sẻ chia và có trách nhiệm, đó cũng là lúc nhân cách người Việt được vun đắp, gìn giữ và tỏa sáng giữa dòng chảy hiện đại.
Cục Văn hóa cơ sở, Gia đình và Thư viện - Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp thực hiện.