Những quy định của luật vẫn còn chung chung, cần hướng dẫn để đảm bảo áp dụng thống nhất.
Bộ Luật Hình sự năm 2015 đã bổ sung 3 tội danh là tội gian lận bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp; tội gian lận bảo hiểm y tế; tội trốn đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động. Việc bổ sung này đã tạo ra cơ sở pháp lý cho việc xử lý trách nhiệm hình sự các hành vi vi phạm, phần nào đáp ứng được yêu cầu, đòi hỏi của thực tiễn và công tác đấu tranh phòng, chống các tội phạm trong lĩnh vực bảo hiểm.
Ông Bùi Sỹ Lợi, Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội cho biết, mặc dù các hành vi trốn đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp đã được quy định trong Bộ luật Hình sự năm 2015, tuy nhiên những quy định này vẫn còn mang tính chất định tính, chung chung, có cách hiểu khác nhau, cần có sự hướng dẫn để bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật.
Theo ông Đào Việt Ánh, Phó Tổng Giám đốc Bảo hiểm xã hội, các hành vi nợ đọng, trốn đóng và gian lận về bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp ngày càng gia tăng và diễn biến phức tạp. Tính đến cuối tháng 7 số nợ lên tới trên 6.000 tỷ đồng, đơn vị nợ đọng trên 55.000 đơn vị, đối tượng tác động lên tới hàng trăm nghìn lao động. BHXH Việt Nam đã sử dụng rất nhiều biện pháp từ tuyên truyền, phân tích đến thanh tra, kiểm tra đồng thời chuyển rất nhiều hồ sơ đến cơ quan chức năng để phối hợp giải quyết tuy nhiên tình hình nợ đọng vẫn còn rất cao.
“Hiện nay, các tình tiết, hành vi vi phạm trong quy định có nhiều điểm cần phải hướng dẫn, trong đó, tư cách của cơ quan bảo hiểm xã hội tham gia tố tụng chưa cũng được hướng dẫn cụ thể. Đối với các hành vi phạm trước năm 2018 xử lý như thế nào cũng là khó khăn, vướng mắc,” ông Đào Việt Ánh nói.
Trước thực tế đó, việc ban hành nghị quyết hướng dẫn áp dụng các điều luật về tội trốn đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động là hết sức cần thiết.
Phát hiện hành vi vi phạm về trốn đóng, gian lận, nợ đọng BHXH,BHYT, BHTN, ai cũng có thể tố giác.
Nghị quyết số 05/2019/NQ-HĐTP ngày 15/8/2019 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao gồm 8 điều tập trung vào các nội dung: Phạm vi điều chỉnh, giải thích thuật ngữ, giải thích một số tình tiết định khung hình phạt, một số trường hợp truy cứu trách nhiệm hình sự, xử lý hành vì trốn đón trước ngày 1/1/2018, xác định tư cách tố tụng của cơ quan bảo hiểm xã hội, tổ chức thực hiện, hiệu lực thi hành.
Ông Nguyễn Trí Tuệ, Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao khẳng định, theo quy định của Bộ Luật hình sự, không chỉ cơ quan bảo hiểm xã hội và tổ chức công đoàn, mà bất kỳ ai phát hiện hành vi trốn đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cũng có quyền gửi đơn tố cáo đến các cơ quan chức năng để xem xét khởi tố.
“Trốn đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp không còn là hành vi khởi kiện dân sự. Công đoàn nếu thấy có dấu hiệu vi phạm có quyền gửi văn bản đến cơ quan điều tra xem xét khởi tố,” ông Nguyễn Trí Tuệ nói.
Nghị quyết đã xác định trách nhiệm của tổ chức công đoàn, cơ quan bảo hiểm xã hội trong quá trình khởi tố. Bên cạnh đó, Nghị quyết cũng hướng dẫn xử lý đối với những hành vi vi phạm trước vào sau thời điểm 1/1/2018. Việc bị xử phạt hành chính trước 1/1/2018 sẽ không được coi là căn cứ truy cứu tách nhiện hình sự.
Việc ban hành nghị quyết hướng dẫn là hết sức cần thiết, đây là tội danh mới cần được áp dụng thống nhất. Dối tượng tham gia lớn, 90% dân số, số lượt thụ hưởng gấp đôi dân số.. phù hợp với thực tiễn, tháo gỡ vướng mắc trong triển khai của bảo hiểm xã hội.
Ông Đào Ngọc Ánh cho rằng, các nội dung hướng dẫn của nghị quyết đã cơ bản, giải quyết được những vướng mắc hiện nay.
Ông Bùi Sỹ Lợi, Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội nhận định, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp là những chính sách an sinh xã hội cơ bản của đất nước. Việc ban hành nghị quyết sẽ tăng cường tính răn đe, cảnh báo, bảo vệ tốt hơn quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động.
Trong thời gian tới, để thực hiện tốt các quy định pháp luật, ông Bùi Sỹ Lợi đề xuất Tòa án nhân dân tối cao tiếp tục chỉ đạo thông tin sâu rộng đến các cán bộ thẩm phán, hệ thống tư pháp trong quá trình thực hiện nghị quyết.