Hoàn thiện chức năng thanh tra chuyên ngành BHXH nhằm đảm bảo an sinh xã hội

Trong những năm qua, việc triển khai thực hiện chính sách BHXH, bảo hiểm thất nghiệp (BHTN), bảo hiểm y tế (BHYT) đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng. Hệ thống chính sách, pháp luật về BHXH, BHYT từng bước được hoàn thiện phù hợp với thực tiễn; theo đó, số người tham gia và thụ hưởng BHXH, BHYT tăng nhanh qua các năm.

Thanh tra liên ngành BHXH ( Ảnh minh hoạ)

Về đối tượng đóng: Đã phát hiện và yêu cầu người SDLĐ làm thủ tục tham gia BHXH, BHTN, BHYT cho 161.268 lao động chưa tham gia hoặc tham gia thiếu thời gian; số tiền yêu cầu truy thu đóng là 353.944 triệu đồng; Về mức đóng: Đã phát hiện và yêu cầu người SDLĐ làm thủ tục truy thu đóng BHXH, BHTN, BHYT cho 155.058 lao động do đóng thiếu mức tiền lương quy định, số tiền yêu cầu truy thu đóng là 157.401 triệu đồng; Về phương thức đóng: Số tiền các đơn vị nợ trước khi có Quyết định TTKT là 8.532.525 triệu đồng, số tiền đơn vị đã nộp là 3.583.144 triệu đồng (đạt tỷ lệ 42%).

Các hành vi vi phạm pháp luật về đóng BHXH, BHTN, BHYT đã được cơ quan BHXH xử lý nghiêm khắc, kịp thời, ban hành 2.028 Quyết định xử phạt vi phạm hành chính với số tiền phạt phải nộp vào ngân sách nhà nước là 75.359 triệu đồng.

Trong thời gian đó, toàn ngành BHXH đã chủ trì, phối hợp thực hiện kiểm tra việc thực hiện chính sách BHXH, BHYT tại 56.449 đơn vị (trong đó: nội bộ ngành kiểm tra tại 36.456 đơn vị, phối hợp TTKT liên ngành tại 19.993 đơn vị). Kết quả như sau:

Kiểm tra việc thực hiện chính sách BHXH: Đã phát hiện nhiều sai sót, hưởng chế độ BHXH không đúng quy định ; kiến nghị, yêu cầu thu hồi về quỹ BHXH số tiền 36.615 triệu đồng ;  Kiểm tra việc thực hiện chính sách BHYT: Phát hiện nhiều cơ sở KCB BHYT đã thanh toán chi phí khám chữa bệnh (KCB) không đúng quy định; kiến nghị, yêu cầu thu hồi về quỹ BHYT số tiền 679.289 triệu đồng.

Bên cạnh những kết quả đã đạt được, ngành BHXH vẫn gặp nhiều khó khăn, vướng mắc khi chưa được BHXH có chức năng tổ chức thực hiện chế độ, chính sách BHXH, BHYT nhưng lại chỉ có chức năng TTCN về đóng BHXH giao thực hiện chức năng TTCN đầy đủ, cụ thể:

Tổ chức, BHTN, BHYT mà không có chức năng thanh tra, xử lý vi phạm trong việc thực hiện chính sách, pháp luật về BHXH, BHYT nên đã gặp khó khăn không nhỏ trong việc tổ chức thực chính sách BHXH, BHYT; quyền và lợi ích hợp pháp của người tham gia BHXH, BHTN, BHYT bị xâm hại không được ngăn chặn hoặc xử lý kịp thời; nên hàng năm có hàng trăm nghìn lao động không được hưởng các chế độ BHXH, BHTN, BHYT kịp thời; mức độ vi phạm không chỉ dừng ở vi phạm hành chính mà trong một số trường hợp đến mức phải truy cứu trách nhiệm hình sự.

Theo quy định của pháp luật thì Thanh tra Lao động - Thương binh và Xã hội thực hiện TTCN việc chấp hành pháp luật về BHXH; Thanh tra Y tế thực hiện TTCN việc chấp hành pháp luật về BHYT và Thanh tra Tài chính thực hiện TTCN về quản lý tài chính BHXH, BHYT. Các cơ quan thanh tra trên cũng đã có nhiều cố gắng trong việc thanh tra và phối hợp với tổ chức BHXH để tranh tra, xử lý đối với các đơn vị vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT. 

Tuy nhiên số lượng các đơn vị SDLĐ, cơ sở KCB quá lớn; dù có sự phối hợp và đóng góp không nhỏ của lực lượng kiểm tra thuộc tổ chức BHXH nhưng lực lượng thanh tra của các ngành còn mỏng, phải tập trung các nhiệm vụ thanh tra, kiểm tra theo chức năng của ngành mình nên việc thanh tra thực hiện chính sách BHXH, BHYT còn rất hạn chế về số cuộc, số đơn vị được thanh tra và không kịp thời.

Về thẩm quyền thanh tra, cơ quan BHXH chỉ có chức năng TTCN về đóng BHXH, BHTN, BHYT còn việc thực hiện chế độ, chính sách BHXH, BHYT là kiểm tra. Các hành vi vi phạm pháp luật về thực hiện chế độ, chính sách BHXH, BHYT của người lao động và chủ SDLĐ đều do cơ quan BHXH phát hiện qua kiểm tra. 

Tuy nhiên, việc xử lý vi phạm mới chỉ dừng ở mức độ kiến nghị thu hồi, kiến nghị cơ quan chức năng xử lý; kết luận sau kiểm tra của cơ quan BHXH không được các đơn vị thực hiện nghiêm túc, chưa có tác dụng răn đe, phòng ngừa vi phạm của đơn vị SDLĐ và cơ sở KCB BHYT. Đây là một trong những nguyên nhân cơ bản, ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả hoạt động thực hiện chế độ, chính sách của cơ quan BHXH.

Hiện, cơ quan BHXH đã có cơ cấu tổ chức thanh tra, kiểm tra theo ngành dọc từ Trung ương tới tỉnh, huyện và có đội ngũ cán bộ TTCN đóng BHXH, BHTN, BHYT, kiểm tra đủ về số lượng, được đào tạo, bồi dưỡng về nghiệp vụ thanh tra; có chuyên môn, nghiệp vụ về chế độ, chính sách BHXH, BHYT nhưng lại chưa được giao chức năng TTCN việc thực hiện chính sách BHXH, BHYT, đặc biệt là thanh tra việc thực hiện hợp đồng KCB BHYT, quản lý chi trả để đảm bảo chế độ người lao động ở đơn vị SDLĐ. Vì vậy, việc định hướng hoàn thiện chức năng TTCN của BHXH Việt Nam có ý nghĩa quan trọng và cần thiết trong thời gian tới…

Qua đó, BHXH Viê%3ḅt Nam đưa ra định hướng hoàn thiê%3ḅn chức năng TTCN và  Một số giải pháp kiện toàn chính sách và tổ chức bộ máy thực hiện thanh tra ngành BHXH như:

Đề xuất, sửa đổi bổ sung văn bản quy phạm pháp luật (QPPL) hiện hành liên quan đến chức năng, nhiệm vụ; Hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về TTCN; Kiện toàn cơ cấu tổ chức bộ máy thực hiện TTKT ngành BHXH; Tiếp tục nâng cao chất lượng cán bộ làm công tác TTKT ngành BHXH. Để thực hiện giải pháp BHXH Viê%3ḅt Nam đưa ra mô%3ḅt số các kiến nghị:

Kiến nghị sửa đổi, bổ sung văn bản quy phạm pháp luật hiện hành liên quan đến chức năng, nhiệm vụ của cơ quan BHXH; Sửa đổi Luật Thanh tra để phù hợp với đặc thù người được giao thực hiện nhiệm vụ TTCN của một số Ngành hiện nay có lực lượng chủ yếu là viên chức; Bổ sung chức năng TTCN đầy đủ đối với ngành BHXH để hạn chế tình trạng lạm dụng, trục lợi chế độ BHXH và bội chi quỹ BHYT như hiện nay.

Kiến nghị sửa đổi Nghị định số 07/2012/NĐ-CP quy định về cơ quan được giao thực hiện chức năng TTCN, theo đó bổ sung thêm ngành BHXH; Chính phủ sớm ban hành Nghị định hướng dẫn về các biện pháp chế tài đối với các cá nhân, tổ chức chậm thực hiện kết luận sau thanh tra và Nghị định xử lý nợ BHXH, BHTN, BHYT kéo dài (không còn khả năng trả nợ) của các đơn vị ngừng hoạt động, thuộc diện giải thể, phá sản, để tháo gỡ, giải quyết chế độ cho người lao động tại các doanh nghiệp này; Thẩm quyền của tổ chức BHXH về một số hành vi sai phạm chưa được quy định rõ trong các văn bản QPPL như: Nghị định số 95/2013/NĐ-CP ngày 22/8/2013 quy định xử phạt VPHC trong lĩnh vực lao động, BHXH, đưa người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng, Nghị định số 176/2013/NĐ-CP ngày 14/11/2013 quy định xử phạt VPHC trong lĩnh vực y tế; quy định về cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt VPHC khi đối tượng vi phạm không tự nguyện chấp hành quyết định xử phạt nên khó khăn trong thực hiện.

Bộ LĐTB&XH: Thanh tra Bộ LĐTB&XH đánh giá hiệu quả phối hợp tại địa phương, chỉ đạo Thanh tra các Sở LĐTB&XH tăng cường phối hợp với cơ quan BHXH trong TTKT và xử lý vi phạm về BHXH, BHTN. Tiếp tục phối hợp giải quyết kịp thời đơn thư khiếu nại, tố cáo của công dân; Bộ Y tế: Thanh tra Bộ Y tế ban hành văn bản chỉ đạo Thanh tra các Sở Y tế tăng cường phối hợp với cơ quan BHXH trong TTKT và xử lý vi phạm về lĩnh vực BHYT. Phối hợp với Vụ TTKT của BHXH Việt Nam tổ chức các cuộc kiểm tra, thanh tra liên ngành tại các cơ sở KCB BHYT.