Chưa bao giờ dư luận lại phản ứng mạnh mẽ liên quan đến việc tăng giá điện của EVN như những ngày vừa qua. Trước đó trước khi có động thái tăng giá, EVN trấn an người tiêu dùng rằng giá điện chỉ tăng bình quân 8,36% nhưng trong thực tế nhiều gia đình đã choáng váng khi hóa đơn tiền điện tăng gấp hai, gấp ba lần so với những tháng trước đây. Bị dư luận “soi” và chỉ ra những bất hợp lý, chính EVN sau đó cũng thừa nhận giá điện đã tăng… 35%.
Từ lâu câu chuyện độc quyền, một mình một chợ của ngành điện đã có nhiều tai tiếng và lùm xùm. Với cái mác đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia, EVN đã được “nuông chiều” quá mức. Những năm gần đây “quả đấm thép” của nền kinh tế này làm ăn bết bát bởi quản lý kém, đầu tư ngoài ngành vô tội vạ, dẫn đến khoản lỗ khổng lồ lên đến hơn 40.400 tỷ đồng cùng món nợ đồ sộ gấp gần chục lần con số đó. Việc EVN giải thích năm 2012 Tập đoàn này lãi 3.500 đến 4.000 tỷ nhưng vẫn đòi tăng giá điện để… bù lỗ những năm trước thật khó thuyết phục và làm người tiêu dụng phẫn nộ. Ai đời lại bắt người dân phải gánh hậu quả của EVN bởi sự yếu kém của chính họ.
Đáng chú ý, trong khi dư luận bất bình thì một số quan chức, người có trách nhiệm của Bộ Công thương, EVN lại đăng đàn giải thích, so sánh một cách bi hài, khập khiễng: “Giá điện sẽ tăng gấp đôi nếu giải tán EVN”, “Giá điện của Việt Nam còn thấp hơn các nước G7” vv…!?. Chưa hết trong khi kêu khó khăn, Tập đoàn này bị “lộ” ra khoản tiền gửi không kỳ hạn lên đến 42.000 tỷ đồng. Tất nhiên, ngay sau khi bị lật tẩy, đại diện EVN cũng đăng đàn giải thích… nhưng không mấy thuyết phục và xem ra tình không ngay và lý cũng rất… gian!.
Những năm gần đây, chúng ta đang nỗ lực cải cách thể chế, nâng cao sự minh bạch, xây dựng một chính phủ kiến tạo, vì dân do dân. Để làm được điều này, cần những người tiên phong trong đó có những “quả đấm thép” như EVN. Tuy nhiên tình trạng “trên bảo dưới không nghe”, “hành là chính” của một số cơ quan, cán bộ công quyền cùng cách hành xử như thời gian qua của một số “ông kễnh” độc quyền đã khiến niềm tin người dân bị mai một rất nhiều trước những nỗ lực không mệt mỏi của Chính phủ.
    |
 |
| Nhiều người dân sốc vì hóa đơn tiền điện tăng phi mã. Ảnh Đất Việt |
Cho đến bây giờ vấn đề đầu vào, đầu ra, giá thành, lời lãi ra sao của ngành điện vẫn thuộc phạm trù “bí ẩn”, trong khi Bộ Công thương lại đang “nhăm nhe” đưa thông tin điều chỉnh giá điện vào danh mục tài liệu mật càng làm dấy lên dư luận về sự thiếu minh bạch của “ông kễnh” này trong kinh doanh, điều hành. Rất may sau những ấm ức của người dân và dư luận, Thủ tướng đã chỉ đạo Thanh tra Chính phủ chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính, Bộ Công thương và các cơ quan liên quan kiểm tra việc điều chỉnh mức giá bán điện, phương pháp tính giá và việc thu tiền điện thời gian qua; làm rõ đúng, sai và báo cáo Thủ tướng trong tháng 6/2019.
Một chuyên gia kinh tế đã nhận xét chát đắng rằng: Những đứa con được nuông chiều quá mức thường vô ơn. Độc quyền bao giờ cũng sinh nhũng nhiễu, cồng kềnh, kém hiệu quả. Bài học về sự phá bỏ sự độc quyền trong ngành viễn thông trước đây xem ra không dễ áp dụng cho ngành điện bởi dường như đang có một sự ưu ái thái quá nào đó. Hy vọng sau chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ những lùm xùm từ việc tăng giá điện của EVN sẽ được làm rõ. Tuy nhiên điệp khúc “tăng giá” sẽ vẫn tiếp tục diễn ra nếu bài toán độc quyền của ngành điện chưa được tháo gỡ. Người dân sẽ chấp nhận điện tăng giá nếu họ tâm phục khẩu phục mà cách duy nhất để làm điều đó chính là sự minh bạch. Nhưng điều này xem ra đang rất khó cho ngành điện, ít ra là tại thời điểm này.