Để phục vụ phát triển kinh tế – xã hội đất nước thời gian qua, vận tải hành khách bằng ôtô gia tăng mạnh cả về số lượng và chủng loại, đảm nhiệm tới 90% lưu lượng vận chuyển hành khách cả nước. Tuy nhiên, sự phát triển quá nóng này đã kéo theo các vấn đề như xung đột, ùn tắc, tai nạn và hư hỏng kết cấu giao thông.
Hiện cả nước có trên 1.500 doanh nghiệp và HTX kinh doanh vận tải hành khách theo tuyến cố định, xe buýt, xe taxi và hàng ngàn hộ cá thể kinh doanh vận chuyển hành khách theo hợp đồng với khoảng 115.000 phương tiện. Mật độ phương tiện gia tăng lớn trên tất cả các tuyến đường bộ. Trên nhiều tuyến đường lớn như Quốc lộ 1 (QL1) tại cầu Bến Thủy, TP. Tuy Hòa, Quốc lộ 37..., lưu lượng và tải trọng xe tham gia giao thông đã vượt quá xa lưu lượng và tải trọng thiết kế của đường.
Mặc dù trong năm vừa qua, chúng ta đã thực hiện nhiều giải pháp và đã kiềm chế tai nạn giao thông (TNGT) trên tuyến QL1 nhưng tỷ lệ vẫn còn cao. Để hạn chế những vụ TNGT nghiêm trọng, nhiều ý kiến cho rằng cần sớm đầu tư mở rộng QL1 và lắp dải phân cách cứng nhằm tránh đối đầu trực tiếp giữa các phương tiện tham gia giao thông; phân làn dành riêng cho mô tô, xe gắn máy nhằm hạn chế xung đột giao thông giữa các xe cơ giới. Song song với đó là đầu tư các điểm dừng nghỉ phù hợp trên các tuyến QL và có chế tài cụ thể đối với những lái xe đường dài, bắt buộc lái xe phải có thời gian nghỉ ngơi sau khi cầm lái liên tục 4 giờ.
Theo ông Bùi Danh Liên, Chủ tịch Hiệp hội vận tải ôtô TP. Hà Nội sau thời kỳ phát triển nóng của vận tải đường bộ đáp ứng yêu cầu tăng trưởng kinh tế, nay quản lý nhà nước về vận tải cần ưu tiên hàng đầu cho mục tiêu giảm thiểu TNGT và nâng cao chất lượng dịch vụ. Cụ thể trong đào tạo lái xe, riêng bằng lái xe chuyên nghiệp từ 16 chỗ trở lên phải có phân khúc đào tạo riêng, toàn diện hơn, không chỉ đào tạo về tay lái mà phải chú trọng về đạo đức, về kiến thức pháp luật..., cung cấp cho lái phụ xe những kiến thức cơ bản về trách nhiệm xã hội của họ, trách nhiệm với chính bản thân, với doanh nghiệp và đặc biệt là với hành khách mà họ đang chuyên chở.
Ngoài ra, khi tuyển dụng, doanh nghiệp không nên chỉ căn cứ vào bằng cấp, chứng chỉ lái xe mà phải thử tay nghề. Hiện nay, do tình trạng thiếu lái xe, đã xuất hiện hiện tượng lái xe gây tai nạn hoặc có hành vi nào đó bị kỷ luật ở đơn vị này, bị buộc thôi việc lại được nhận ngay lập tức vào doanh nghiệp khác. Như vậy thì nguy cơ tai nạn tiềm ẩn cũng là điều dễ hiểu.
Cũng do phát triển nóng, công tác quản lý phương tiện tại các đơn vị vận tải còn nhiều khiếm khuyết. Theo Tổng cục Đường bộ Việt Nam, nhiều đơn vị vận tải trong thực tế không quản lý được phương tiện trong quá trình hoạt động cũng như tình trạng kỹ thuật của phương tiện. Công tác quản lý lái xe, nhân viên phục vụ trên xe ở nhiều đơn vị chỉ mang tính hình thức. Đơn vị không trực tiếp tuyển chọn, quản lý, giáo dục, phát hiện và xử lý các vi phạm của lái xe và nhân viên phục vụ trên xe. Nhiều đơn vị vận tải chưa thiết lập được quy trình tiếp nhận, giải quyết các ý kiến phản ánh, khiếu nại của hành khách. Bộ phận theo dõi, quản lý các điều kiện về ATGT ở nhiều đơn vị vận tải vẫn mang tính hình thức, chưa hoạt động thực chất. Nhiều đơn vị vận tải không bố trí cán bộ, không có hệ thống sổ sách, biểu mẫu để tập hợp, phân tích các dữ liệu về ATGT và chất lượng dịch vụ.
Theo ông Nguyễn Văn Quyền - Phó Tổng cục trưởng Tổng cục ĐBVN đến nay để phát triển, vận tải ôtô phải quan tâm đến chất lượng, doanh nghiệp vận tải phải hướng đến quản lý hiện đại nhằm làm tăng giá trị gia tăng. Quản lý nhà nước về vận tải cũng đang hướng đến ràng buộc pháp lý mạnh mẽ hơn các doanh nghiệp về trách nhiệm với ATGT và chất lượng dịch vụ. Đặc biệt với vận tải hành khách ATGT phải là yếu tố được quan tâm được quan tâm hàng đầu. Nhận thức và thực hiện ATGT trong vận tải khách không những gắn với trách nhiệm đạo đức nghề nghiệp mà còn là hiệu quả của kinh doanh lành mạnh, bền vững.
Triển khai các quy định của Luật GTĐB về kinh doanh vận tải hành khách đường bộ là ngành nghề kinh doanh có điều kiện, Tổng cục ĐBVN đang đẩy mạnh triển khai xây dựng các tiêu chuẩn, quy chuẩn doanh nghiệp kinh doanh vận tải ôtô, ban hành quy chuẩn về Trạm dừng nghỉ đường bộ, tiêu chuẩn bến xe... với các yêu cầu, quy định cụ thể hướng tới việc phát triển bền vững.
Xuân Hưng