Có thể nói, kinh doanh đa cấp là một phương thức kinh doanh hiện đại, mang lại hiệu quả cao ở nhiều nước trên thế giới. Tuy nhiên, trên thực tế, không ít tổ chức, cá nhân đã núp bóng đa cấp để hoạt động lừa đảo.
Kinh doanh đa cấp hiện nay đang bị biến tướng và xuất hiện nhiều diễn biến phức tạp, bằng cách thông qua việc tổ chức hội thảo rầm rộ dưới hình thức đào tạo, truyền cảm hứng, thậm chí gắn mác thiện nguyện, vinh danh để tạo niềm tin; song lại thiếu minh bạch pháp lý, không công khai giấy phép kinh doanh, địa chỉ trụ sở hay hợp đồng rõ ràng.
Bà Trần Thị Hờn, thôn Bèo, xã Vĩnh Long, huyện Vĩnh Lộc (cũ), nay là xã Tây Đô, tỉnh Thanh Hóa, cho biết: “Vào sáng 14/2/2025 có một công ty phối hợp với bệnh viện nằm trên địa bàn TP Thanh Hóa cũ (nay là phường Hạc Thành) đã đến nhà Văn hóa thôn Bèo tuyên truyền về việc khám bệnh sàng lọc miễn phí cho nhân dân. Sau đó, công ty đưa đón những ai có nhu cầu, đăng ký xuống thành phố khám bệnh. Sau khi khám bệnh xong, chúng tôi được đưa quay trở về nhà văn hóa thôn. Khi đó, họ có giới thiệu cho chúng tôi một số loại sữa, thuốc bổ, rất tốt cho sức khỏe và hiện đang được khuyến mại, số lượng không nhiều. Bà con thì cứ nghe đến bổ với rẻ là thi nhau mua, hầu như mấy chục người có mặt ở nhà văn hóa đều mua. Sau khi mang sản phẩm về nhà được một lúc, chúng tôi thấy cán bộ thôn thông báo là lên trả lại hàng cho công ty và lấy tiền về, Công an mới làm việc với bên công ty. Chúng tôi được biết đó là công ty bán hàng đa cấp trá hình gì đó.”
    |
 |
| Người dân thôn Bèo quay video, chụp ảnh hoạt động công ty bán thực phẩm chức năng tại nhà văn hóa thôn. |
Còn chị Nguyễn Thị Lương (38 tuổi), xã Thiệu Tiến, tỉnh Thanh Hóa cho biết thêm: "Mấy năm qua, tình trạng trên xảy ra tại quê tôi nhiều lắm. Chính mẹ tôi rất hay tham gia kiểu hội thảo này ở nhà văn hóa thôn. Sau mỗi lần hội thảo về là “tay xách nách mang”, nào là thực phẩm chức năng, nào sữa, phải mất cả 5 - 7 triệu đồng chứ không ít. Quan trọng nhất là tôi rất nghi ngờ về công dụng mà họ giới thiệu, những sản phẩm lạ hoắc, tôi chỉ sợ tiền mất, tật mang. Vợ chồng tôi đi làm ăn xa, mặc dù đã dặn nhiều lần, nhưng mẹ tôi vẫn “dính”. Rất mong cơ quan chức năng, đặc biệt là chính quyền địa phương kiểm tra, kiểm soát thật chặt chẽ hoạt động này, tránh tình trạng lợi dụng danh nghĩa tặng quà hay khám bệnh miễn phí để bán hàng kém chất lượng nhưng giá “trên trời”, làm khổ dân nghèo.
Theo ông Phùng Đình Ảnh, Phó Giám đốc Sở Công Thương Thanh Hóa: Thời gian qua, hoạt động bán hàng đa cấp bất chính vẫn còn diễn ra ở một số địa phương trong tỉnh, gây bức xúc trong Nhân dân. Có thể nói, bán hàng đa cấp là một phương thức kinh doanh hiện đại, mang lại hiệu quả cao ở nhiều nước trên thế giới. Tuy nhiên, khi triển khai tại Việt Nam, đây cũng là mô hình kinh doanh dễ bị lợi dụng, biến tướng bằng nhiều thủ đoạn tinh vi, đánh vào lòng tham và sự thiếu hiểu biết để lôi kéo, dụ dỗ người dân tham gia vào các hoạt động đa cấp trái phép nhằm mục đích lừa đảo, chiếm đoạt tài sản.
Tại Thanh Hóa, lực lượng chức năng đã nhiều lần phát hiện, triệt phá các ổ nhóm hoạt động đa cấp trá hình. Tuy nhiên, điều đáng lo ngại là nạn nhân chủ yếu là lao động nông thôn, công nhân thu nhập thấp, sinh viên mới ra trường.
Nhất là khi công nghệ số, nền tảng số đang phát triển mạnh, việc kinh doanh đa cấp đang có nhiều biến tướng dễ bị nhầm lẫn, gây nhiều hệ lụy cho xã hội. “Kịch bản” lừa đảo của đối tượng kinh doanh bất hợp pháp, như: Phương thức kêu gọi tận dụng tối đa công cụ internet như mạng xã hội, ứng dụng di dộng, kênh giao dịch thanh toán qua các ví điện tử, tiền ảo; Huy động vốn hợp tác dự án kinh doanh bất động sản; các hình thức cá cược trên intrenet…
Đơn cử, đợt tháng 2/2025, Công an huyện Như Xuân (cũ), tỉnh Thanh Hóa đã bắt giữ 9 đối tượng trong đường dây lừa đảo và rửa tiền qua sàn giao dịch ngoại hối Fnory.com.
|
 |
| Tang vật thu giữ trong vụ án lừa đảo và rửa tiền để phục vụ điều tra (ảnh Công an tỉnh Thanh Hóa) |
Với thủ đoạn tự dựng lên một sàn chứng khoán bất hợp pháp lấy tên là Fnory.com, các đối tượng đã xây dựng mạng lưới nhân viên theo hướng đa cấp, sử dụng mạng xã hội Facebook, Zalo, Telegram quảng cáo, mời chào, lôi kéo khách hàng tham gia đầu tư. Các đối tượng đưa ra các thông tin sai sự thật như giới thiệu là sàn của Anh Quốc, hợp pháp, đầu tư thu lợi nhuận cao…
Khi khách hàng tham gia, chúng đưa vào các nhóm kín, hệ thống nhân viên lấy danh nghĩa là các chuyên gia tài chính sẽ tư vấn, hô lệnh để khách hàng tin tưởng đặt lệnh mua bán theo cho đến khi thua hết số tiền đã nạp vào để mua các mã chứng khoán.
Tổng giá trị các giao dịch bất hợp pháp lên tới khoảng 200 tỉ đồng. Số tiền chiếm đoạt được của khách hàng, các đối tượng chuyển vào các tài khoản ảo và ăn chia theo cấp bậc quản lý. Một số đối tượng chuyển số tiền này ra để mua ô tô và bất động sản.
Để tự bảo vệ mình, mỗi người dân cần nâng cao cảnh giác, nhận diện sớm những dấu hiệu bất thường của đa cấp trá hình; chỉ tham gia khi doanh nghiệp có giấy phép kinh doanh đa cấp do Bộ Công Thương cấp. Tìm hiểu kỹ thông tin về sản phẩm, hợp đồng, cơ chế trả thưởng trước khi ký kết. Tuyệt đối không vay mượn, cầm cố tài sản để đầu tư vào các kênh chưa rõ ràng.
Đặc biệt, khi phát hiện dấu hiệu bất hợp pháp, kịp thời báo với chính quyền địa phương, công an hoặc quản lý thị trường để được kiểm tra, xử lý.