Ngành Kiểm sát nhân dân: 65 năm xây dựng, trưởng thành, đồng hành cùng đất nước

VKSND qua từng thời kỳ cách mạng, đồng hành cùng lịch sử dân tộc

Ngày 15/7/1960, tại kỳ họp thứ nhất, Quốc hội nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (khoá II) đã thông qua Luật tổ chức VKSND gồm 6 chương, 25 điều, quy định về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, tổ chức bộ máy của VKSND; Luật này đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Lệnh công bố ngày 26/7/1960. Đây là đạo luật quan trọng, đánh dấu sự ra đời của VKSND trong bộ máy nhà nước ta. Có thể nói, việc xác định vị trí, chức năng, nhiệm vụ, tổ chức, bộ máy và nguyên tắc tổ chức theo hệ thống dọc của VKSND là một bước tiến mới bảo đảm cho việc thực hiện pháp chế thống nhất trong lịch sử nước ta.

Quá trình phát triển của VKSND qua các thời kỳ đều hoà cùng dòng chảy với lịch sử của dân tộc.

Cụ thể, giai đoạn Viện kiểm sát phục vụ công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và đấu tranh giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (1960-1975).

Giai đoạn mở rộng, kiện toàn tổ chức và hoạt động của VKSND trên quy mô cả nước vì sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc (1976-1986).

Giai đoạn này, thực hiện các Nghị quyết của Đảng, của Quốc hội và chức năng, nhiệm vụ theo Hiến pháp năm 1959, Hiến pháp năm 1980, các Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 1960, năm 1981, các văn bản pháp luật khác liên quan, VKSND đã phục vụ đắc lực các nhiệm vụ chính trị, phát triển kinh tế - xã hội trong những năm giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Giai đoạn đổi mới tổ chức và hoạt động, đáp ứng yêu cầu của thời kỳ đầu công cuộc đổi mới (1987-2001).

Giai đoạn này, thực hiện các Nghị quyết của Đảng, của Quốc hội và chức năng, nhiệm vụ theo Hiến pháp năm 1980, Hiến pháp năm 1992, các Luật tổ chức VKSND năm 1981, năm 1992 và các văn bản pháp luật khác liên quan, VKSND phục vụ đắc lực các nhiệm vụ chính trị, phát triển kinh tế - xã hội trong những năm đầu của công cuộc đổi mới đất nước.

Giai đoạn tiếp tục đổi mới tổ chức và hoạt động, thực hiện các mục tiêu phát triển đất nước (2002-2010).

Thực hiện các nghị quyết của Đảng và Quốc hội, nhất là Nghị quyết số 08-NQ/TW ngày 2/1/2002 của Bộ Chính trị về một số nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp trong thời gian tới và Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 2/6/2005 của Bộ Chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 và thực hiện chức năng, nhiệm vụ theo Hiến pháp năm 1992 (được sửa đổi, bổ sung năm 2001), Luật tổ chức VKSND năm 2002, Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003, Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004 và các văn bản pháp luật khác liên quan, VKSND tiếp tục đổi mới tổ chức và hoạt động, góp phần tích cực vào việc giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội.

Đồng chí Trần Quốc Vượng, nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, nguyên Thường trực Ban Bí thư, nguyên Viện trưởng VKSND tối cao; đồng chí Nguyễn Huy Tiến, Viện trưởng VKSND tối cao cùng các đồng chí lãnh đạo, nguyên lãnh đạo VKSND tối cao, các chuyên gia, nhà khoa học và thủ trưởng một số đơn vị thuộc VKSND tối cao tại Hội thảo khoa học “Viện kiểm sát nhân dân trong kỷ nguyên mới”.

Giai đoạn kiện toàn chức năng, nhiệm vụ, hoàn thiện thể chế, góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và nền tư pháp trong sạch, vững mạnh (năm 2011 đến 2015).

Giai đoạn này, quán triệt Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng, Nghị quyết của Quốc hội về những nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội 2011-2015, đặc biệt là những chủ trương của Đảng và Nhà nước về Chiến lược Cải cách tư pháp theo Nghị quyết số 49-NQ/TW của Bộ Chính trị, trong đó có việc giữ nguyên chức năng, nhiệm vụ của VKSND; từ năm 2011 đến nay, VKSND tối cao đã có nhiều biện pháp chỉ đạo toàn Ngành tiếp tục nâng cao chất lượng công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp, kiểm sát chặt chẽ việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, tăng cường trách nhiệm công tố trong hoạt động điều tra; nâng cao chất lượng tranh tụng tại phiên toà.

Đồng thời, đổi mới công tác điều tra của Cơ quan điều tra thuộc Viện kiểm sát; thực hiện hiệu quả quyền hạn, trách nhiệm trong công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ, việc dân sự, các vụ án hành chính và các việc khác theo quy định của pháp luật; chú trọng công tác nghiên cứu khoa học và xây dựng pháp luật; tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ đội ngũ cán bộ; mở rộng và tăng cường hợp tác quốc tế; tiếp tục thực hiện có hiệu quả cuộc vận động Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh gắn với việc rèn luyện 5 đức tính của người cán bộ Kiểm sát: “Công minh, chính trực, khách quan, thận trọng, khiêm tốn”. Tập trung thực hiện đúng tiến độ, bảo đảm chất lượng các đề án về cải cách tư pháp; đảm bảo các điều kiện về trụ sở làm việc, trang thiết bị, phương tiện phục vụ công tác.

Sau khi Quốc hội khóa XIII thông qua Hiến pháp năm 2013, VKSND tối cao đã trình Quốc hội thông qua Luật tổ chức VKSND sửa đổi, bổ sung (Luật 63/2014/QH13 ngày 24/11/2014).  Về cơ bản Luật tổ chức VKSND năm 2014 tiếp tục kế thừa những quy định còn phù hợp của Luật tổ chức VKSND năm 2002, đồng thời có những điểm mới cơ bản.

Trong đó, Luật tổ chức VKSND năm 2014 khẳng định rõ hơn vị trí của VKSND là thiết chế Hiến định trong bộ máy nhà nước, có nhiệm vụ bảo vệ Hiến pháp và pháp luật, bảo vệ quyền con người, quyền công dân.

Ngành Kiểm sát triển khai thực hiện chức năng, nhiệm vụ từ năm 2016 đến nay

Trong giai này, điểm đáng chú ý là ngành Kiểm sát nhân đã thể hiện bản lĩnh, quyết tâm chính trị cao trong công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm tham nhũng, chức vụ, kinh tế và thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án; đã chủ động phối hợp chặt chẽ với các cơ quan tiến hành tố tụng đẩy nhanh tiến độ điều tra, truy tố, xét xử kịp thời, nghiêm minh nhiều vụ án tham nhũng, kinh tế lớn mà dư luận xã hội quan tâm. Quán triệt và thực hiện nghiêm các chỉ thị, nghị quyết của Bộ Chính trị, Tổng Bí thư, Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực về công tác phòng, chống tham nhũng, với tinh thần “không có vùng cấm, không có ngoại lệ, bất kể người đó là ai”, củng cố niềm tin của Nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước như các vụ án, vụ việc liên quan đến Công ty Việt Á; Vụ án tại Tập đoàn Tân Hoàng Minh; Vụ án Vạn Thịnh Phát, Vụ án tại Tập đoàn FLC, Vụ án Công ty AIC, Vụ án Xuyên Việt Oil, các vụ án liên quan đến Tập đoàn Phúc Sơn, Thuận An…

Đặc biệt, sau thời gian khẩn trương, thần tốc thực hiện cuộc cách mạng sắp xếp, tinh gọn bộ máy hoạt động của cả hệ thống chính trị, những tháng vừa qua, toàn Ngành đã hoàn thành khối lượng công việc rất lớn, đồ sộ, khó khăn, phức tạp, chưa có tiền lệ, với sự nỗ lực, cố gắng, bước đầu chúng ta đã đạt kết quả toàn diện, đúng lộ trình, kế hoạch đề ra. Ngành KSND đã hoàn thành việc xây dựng thể chế, chủ trì xây dựng và được Quốc hội thông qua các đạo luật quan trọng, như: Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức VKSND; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng hình sự (BLTTHS); Nghị quyết của Quốc hội về việc thí điểm VKSND khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công - nhiệm vụ mới của ngành KSND và các nghị quyết của Quốc hội, của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội.

Đồng chí Nguyễn Huy Tiến, Bí thư Đảng ủy, Viện trưởng VKSND tối cao trực tiếp kiểm tra tiến độ thi công không gian trưng bày VKSND tại Triển lãm "80 năm Hành trình Độc lập - Tự do- Hạnh phúc" vào chiều ngày 19/8/2025.

Trong đó, ngành KSND đã tinh gọn bộ máy, tiếp tục thực hiện chức năng, nhiệm vụ và được tăng thêm nhiệm vụ mới (tố tụng dân sự công ích). Đặc biệt, Ngành đã hoàn thành việc sắp xếp, kiện toàn bộ máy 27 đơn vị thuộc VKSND tối cao, 34 VKSND cấp tỉnh (sau hợp nhất), 355 VKSND khu vực; bước đầu bố trí địa điểm, trụ sở và các điều kiện làm việc của VKSND các cấp để chính thức đi vào hoạt động từ ngày 1/7/2025.

Có thể khẳng định, từ khi được thành lập trên cơ sở Hiến pháp năm 1959 và Luật tổ chức VKSND năm 1960, dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự giám sát thường xuyên của Quốc hội, sự phối hợp chặt chẽ của các cơ quan nhà nước, các tổ chức ở Trung ương và địa phương, sự đồng tình, ủng hộ của nhân dân, trải qua 65 năm xây dựng và trưởng thành (1960 - 2025), ngành Kiểm sát luôn bám sát các nhiệm vụ chính trị của đất nước trong từng thời kỳ; thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ theo luật định, góp phần giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội, phục vụ nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và bảo đảm các quyền tự do, dân chủ của nhân dân.

Kể từ khi ra đời cho đến nay, cán bộ, Kiểm sát viên ngành Kiểm sát nhân dân luôn nỗ lực phấn đấu, thực hiện lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu đối với Ngành: “Công minh, chính trực, khách quan, thận trọng, khiêm tốn”. Những lời dạy này của Người đã trở thành kim chỉ nam cho mọi hoạt động của cán bộ, Kiểm sát viên toàn Ngành với tinh thần “phụng sự Tổ quốc, phụng sự nhân dân”, kiên quyết đấu tranh với các hành vi vi phạm pháp luật trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội.

Ghi nhận những đóng góp to lớn trong suốt 65 năm xây dựng và phát triển, ngành Kiểm sát nhân dân đã vinh dự được Đảng và Nhà nước trao tặng nhiều phần thưởng cao quý: Huân chương Sao Vàng năm 2010; 3 lần đón nhận Huân chương Hồ Chí Minh vào các năm 1985, 1990, 2020; Huân chương Độc lập hạng Nhất năm 2015 cùng nhiều danh hiệu cao quý. Đặc biệt, danh hiệu Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới được trao tặng đúng dịp kỷ niệm 65 năm ngày thành lập ngành Kiểm sát nhân dân chính là phần thưởng cao quý, tự hào dành tặng cho các thế hệ cán bộ, công chức toàn Ngành vì những nỗ lực, cố gắng không ngừng nghỉ trong chặng đường hơn nửa thế kỷ qua.