VKSND tối cao vừa có quyết định kháng nghị một phần Bản án hình sự phúc thẩm số 346/2019/HSST ngày 13/6/2019 của TAND cấp cao tại Hà Nội về phần xác định giá trị thiệt hại do hành vi phạm tội của Phan Văn Anh Vũ (Vũ “nhôm”) và đồng phạm gây ra; phần kết luận các giao dịch liên quan đến 7 tài sản Nhà nước là giao dịch dân sự vô hiệu và xử lý hậu quả của giao dịch vô hiệu; phần nội dung ghi thêm trong bản án in so với nội dung bản án đã tuyên tại Hội trường xét xử.

Tòa “dân sự hóa” hành vi phạm tội của các bị cáo

Tại Bản án hình sự phúc thẩm số 346/2019/HS-PT ngày 13/6/2019 của TAND cấp cao tại Hà Nội, cùng với việc tuyên án về phần hình sự đối với các bị cáo, Tòa còn tuyên về phần dân sự.

Trong đó có nội dung: Tuyên bố các giao dịch, hợp đồng của Công ty cổ phần xây dựng Bắc Nam 79, Công ty cổ phần Nova Bắc Nam 79 (do Phan Văn Anh Vũ làm Chủ tịch HĐQT) về việc mua/bán; thuê/cho thuê đối với 7 tài sản Nhà nước bị vô hiệu toàn bộ, gồm 4 tài sản tại TP Đà Nẵng: nhà, đất số 319 Lê Duẩn, phường Tân Chính, quận Thanh Khê; diện tích 3.264m2 đất tại đường Ngô Quyền, phường An Hải Bắc, quận Sơn Trà; nhà, đất tại số 16 Bạch Đằng, phường Thạch Thang, quận Hải Châu; dự án Vệt du lịch ven biển từ Vegas Resort đến Khu du lịch Bến Thành Non Nước, đường  Trường Sa (phường Hòa Hải, quận Ngũ Hành Sơn); 3  tài sản ở TP Hồ Chí Minh gồm nhà, đất tại số 15 Thi Sách, quận 1; nhà, đất tại số 8 Nguyễn Trung  Trực, quận 1 và nhà, đất tại số 129 Pasteur, quận 3...

leftcenterrightdel
 Bị cáo Phan Văn Anh Vũ và đồng phạm tại phiên tòa phúc thẩm tháng 6/2019.

Tuy nhiên, theo VKSND tối cao, trên cơ sở tài liệu, chứng cứ có trong hồ sơ vụ án, kết quả xác minh nội dung bản án HĐXX phúc thẩm tuyên đọc ngày 13/6/2019 (bản án đọc) và Bản án phát hành số 346/2019/HSPT ngày 13/6/2019 của TAND cấp cao tại Hà Nội (bản án in) cho thấy: Bản án hình sự sơ thẩm và phúc thẩm có những nhận định và kết luận về giá trị thiệt hại do hành vi phạm tội của bị cáo Vũ và các đồng phạm gây ra cho Nhà nước là không có căn cứ và không đúng pháp luật, bởi vì:

Mục đích của bị cáo Vũ và các đồng phạm là lợi dụng chức vụ, quyền hạn tác động đến những người có thẩm quyền trong các cơ quan quản lý Nhà nước để được chuyển giao quyền sở hữu, quyền quản lý, khai thác đối với 7 tài sản Nhà nước sang cá nhân Vũ và các công ty của Vũ không thông qua đấu giá theo các quy định của pháp luật; trên cơ sở đó, Vũ có toàn quyền quyết định việc chuyển nhượng, cho thuê, khai thác, sử dụng, góp vốn,… nhằm hưởng lợi từ những giá trị tăng thêm của các bất động sản.

Đồng thời, trong quá trình chuyển giao, Vũ và các đồng phạm dùng quyền lực để Vũ và các công ty của Vũ còn được hưởng những ưu đãi về giá, hệ số sinh lợi của bất động sản, từ đó gây thiệt hại đặc biệt lớn cho Nhà nước.

Trên thực tế, trong thời gian từ khi phạm tội đến khi Vũ bị phát hiện khởi tố, giá trị của 7 tài sản Nhà nước nêu trên đã tăng gấp 10 lần. Vì vậy, thiệt hại do hành vi phạm tội của Vũ và đồng phạm gây ra phải được xác định không chỉ là những ưu đãi về giá, hệ số sinh lợi mà Vũ có được khi nhận 7 tài sản Nhà nước, mà còn bao gồm thiệt hại do Nhà nước mất đi quyền khai thác, quản lý, sử dụng 7 tài sản trên, giá trị tăng thêm của các tài sản này và cả những thiệt hại khác mà Vũ đang gây ra trong quá trình sử dụng.

Do đó, hậu quả thiệt hại của vụ án phải bao gồm các thiệt hại nêu trên và phải được tính từ khi Vũ cùng các công ty của Vũ làm các thủ tục để nhận chuyển giao tài sản đến khi hành vi phạm tội bị phát hiện và ngăn chặn (thời điểm khởi tố, điều tra vụ án). Vì vậy, VKSND cấp sơ thẩm và phúc thẩm căn cứ vào kết luận giám định xác định giá trị thiệt hại do hành vi phạm tội của Vũ và đồng phạm gây ra tại thời điểm khởi tố vụ án là gần 1.160 tỉ đồng là có cơ sở, phù hợp với mục đích, bản chất, diễn biến hành vi phạm tội của các bị cáo. Việc Tòa án cấp sơ thẩm chỉ xác định thiệt hại cho Nhà nước tại thời điểm phạm tội là hơn 135 tỉ đồng là chưa đánh giá đúng bản chất thực tế cũng như hậu quả các bị cáo gây ra cho Nhà nước và xã hội.

Tòa án cấp phúc thẩm không nhận định, đánh giá hậu quả thiệt hại của hành vi phạm tội mà bị cáo Vũ và đồng phạm đã gây ra, mà lại xác định số tiền hơn 135 tỉ đồng cùng với khoản thu lợi từ việc cho thuê tài sản 5.820.000.000 đồng là hậu quả của hợp đồng vô hiệu giữa Vũ và các cơ quan Nhà nước là không đúng với chứng cứ, tài liệu có trong hồ sơ vụ án, “dân sự hóa” hành vi phạm tội của bị cáo Vũ và đồng phạm, dẫn đến sai lầm nghiêm trọng trong giải quyết vụ án.

leftcenterrightdel
 Quyết định kháng nghị của VKSND tối cao.

VKSND tối cao cũng cho rằng, không có căn cứ để kết luận các giao dịch liên quan đến 7 tài sản Nhà nước là hợp đồng dân sự (vô hiệu) như quyết định của Bản án hình sự phúc thẩm số 346/2019/HS-PT ngày 13/6/2019 của TAND cấp cao tại Hà Nội, bởi lẽ:

Xét về bản chất thì việc lợi dụng danh nghĩa “công ty bình phong” của Tổng Cục V, Bộ Công an tác động đến những người có thẩm quyền tại TP Đà Nẵng, TP HCM để được giao đất, cho thuê đất và sau đó chiếm hưởng, khai thác, chuyển quyền sử dụng đất trái pháp luật để thu lợi chính là phương thức, thủ đoạn phạm tội của bị cáo Vũ và đồng phạm, hoàn toàn không phải là các giao dịch dân sự được điều chỉnh bởi các quy định pháp luật dân sự như bản án phúc thẩm đã nêu.

Từ sai lầm trong nhận định về việc chuyển giao 7 tài sản của Nhà nước cho Công ty Bắc Nam 79, Công ty Nova Bắc Nam 79 là hợp đồng dân sự (vô hiệu) dẫn đến việc Tòa án cấp phúc thẩm quyết định buộc hai công ty này phải giao nộp lại 7 tài sản nói trên cho UBND TP Đà Nẵng, UBND TP HCM và Bộ Công an là không phù hợp các quy định về xử lý tài sản là đối tượng phạm tội.

Mặt khác, mặc dù xác định các giao dịch liên quan đến 7 tài sản Nhà nước là giao dịch vô hiệu nhưng sau đó Tòa án cấp phúc thẩm lại áp dụng Điều 47 BLHS năm 2015 để tịch thu sung  ngân sách Nhà nước số tiền 417.529.398.430 đồng của Công ty Bắc Nam 79, Công ty Nova Bắc Nam 79 đã nộp cho UBND TP Đà Nẵng, UBND TP HCM và Bộ Công an để được mua, giao, thuê các tài sản Nhà nước nói trên là mâu thuẫn giữa nhận định và quyết định xử lý về cùng một nội dung của vụ án, không đúng quy định pháp luật.

“Bỏ sót” nội dung kháng nghị, tự thêm nội dung vào bản án

Cũng theo VKSND tối cao, căn cứ kết quả xác minh theo thủ tục giám đốc thẩm, kết quả kiểm sát xét xử phúc thẩm vụ án cho thấy Tòa án cấp phúc thẩm đã bổ sung nhiều nội dung vào Bản án in số 346/2019/HS-PT ngày 13/6/2019 so với nội dung Bản án đã tuyên tại hội trường xét xử vào ngày 13/6/2019.

Đó là các nội dung: Tịch thu sung ngân sách Nhà nước số tiền hơn 135 tỉ đồng của hai công ty hưởng lợi từ giao dịch vô hiệu; Buộc Công ty Bắc Nam 79 phải bồi thường tài sản, vật kiến trúc trên đất tại số 15 Thi Sách, quận 1, TP HCM là 6.777.262.500 đồng và nộp tiền thuê đất kể từ ngày nhận bàn giao đất theo quy định pháp luật; Tịch thu sung ngân sách Nhà nước số tiền 417.529.398.430 đồng của bị cáo Vũ sử dụng vào việc phạm tội và số tiền 5.820.000.000 đồng của bị cáo Vũ thu lợi bất chính từ việc phạm tội...

leftcenterrightdel
Dự án Vệt du lịch ven biển từ Vegas Resort đến Khu du lịch Bến thành Non Nước, đường Trường Sa, TP Đà Nẵng. 

Những nội dung bổ sung như nêu trên đã vi phạm quy định tại Điều 261 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015, ảnh hưởng nghiêm trọng đến nguyên tắc, sự đúng đắn, khách quan của hoạt động xét xử và ban hành bản án, ảnh hưởng lớn đến quyền và lợi ích hợp pháp của những người tham gia tố  tụng.

Mặt khác, ngày 14/2/2019, Viện trưởng VKSND TP Hà Nội quyết định kháng nghị phúc thẩm Bản án hình sự sơ thẩm số 48/2019/HSST ngày 30/1/2019 của TAND TP Hà Nội, trong đó, đề nghị Tòa án cấp phúc thẩm xác định thiệt hại của Nhà nước do hành vi phạm tội của các bị cáo gây ra tại thời điểm khởi tố vụ án là gần 1.160 tỉ đồng. Tuy nhiên, tại Bản án hình sự phúc thẩm số 346/2019/HSST ngày 13/6/2019, Tòa án cấp phúc thẩm chưa nhận định và quyết định về nội dung kháng nghị này là vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng.

Từ đó, VKSND tối cao đã quyết định kháng nghị một phần Bản án hình sự phúc thẩm số 346/2019/HSST ngày 13/6/2019 của TAND cấp cao tại Hà Nội về phần xác định giá trị thiệt hại do hành vi phạm tội của các bị cáo gây ra; phần kết luận các giao dịch liên quan đến 7 tài sản Nhà nước vô hiệu là giao dịch dân sự (vô hiệu) và xử lý hậu quả của giao dịch vô hiệu; phần nội dung ghi thêm trong bản án in so với nội dung bản án đã tuyên tại hội trường xét xử.

Đề nghị Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao xét xử theo thủ tục giám đốc thẩm, hủy một phần Bản án hình sự phúc thẩm số 346/2019/HSST ngày 13/6/2019 của TAND cấp cao tại Hà Nội để xét xử phúc thẩm lại theo đúng quy định pháp luật về những nội dung sau:

Xác định giá trị thiệt hại do hành vi phạm tội của bị cáo Vũ và các đồng phạm gây ra tại thời điểm khởi tố vụ án là gần 1.160 tỉ đồng như nội dung kháng nghị của VKSND TP Hà Nội và các nội dung đã phân tích ở trên; Hủy phần tuyên bố các giao dịch, hợp đồng của Công ty Bắc Nam 79 và Công ty Nova Bắc Nam 79 đối với 7 tài sản Nhà nước bị vô hiệu toàn bộ theo quy định của pháp luật dân sự và xử lý tài sản do giao dịch vô hiệu, để xét xử phúc thẩm lại theo hướng:

Quyết định tịch thu, trả lại tài sản cho Nhà nước và giao cho UBND TP Đà Nẵng, UBND TP HCM thu hồi, quản lý và xử lý theo quy định của pháp luật đối  với 6 tài sản Nhà nước, gồm: nhà, đất số 319 Lê Duẩn (Đà Nẵng); diện tích 3.264m2 đất tại đường Ngô Quyền (Đà Nẵng); nhà, đất tại số 16 Bạch Đằng (Đà Nẵng); dự án Vệt du lịch ven biển từ Vegas Resort đến Khu du lịch Bến Thành Non Nước, đường Trường Sa (TP Đà Nẵng);  nhà, đất tại số 15 Thi Sách, quận 1 và nhà, đất tại số 8 Nguyễn Trung  Trực, quận 1, TP HCM.

Giao Bộ Công an phối hợp với UBND TP HCM báo cáo đề xuất Thủ tướng Chính phủ biện pháp thu hồi tài sản nhà, đất tại số 129 Pasteur, phường 6, quận 3, TP HCM, bảo đảm không thất thoát tài sản Nhà nước, đồng thời bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp cho những người có liên quan.

Thanh Trà